Ιστότοπος Φυσικής Αγωγής, Είστε εδώ: www.fa3.gr ΑΡΧΙΚΗ ΣΕΛΙΔΑ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ κ΄ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

Η ανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση στην Ευρώπη: Αξιολόγηση και εξεταστικά συστήματα (σε μορφή .doc ΕΔΩ)

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΘΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ
& ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ

Π Α Ι Δ Α Γ Ω Γ Ι Κ Ο  Ι Ν Σ Τ Ι Τ Ο Υ Τ Ο

ΤΜΗΜΑ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

Η ανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση στην Ευρώπη: Αξιολόγηση και εξεταστικά συστήματα  
 
 
ΑΘΗΝΑ 2003

Η σύνταξη της μελέτης έγινε από το Τμήμα Ποιότητας της Εκπαίδευσης με την επιστημονική εποπτεία του κ. Σ. Ν. Αλαχιώτη, Προέδρου του Π.Ι. και τον συντονισμό της κ. Ελένης Καρατζιά-Σταυλιώτη, Λέκτορα του Παιδαγωγικού Τμήματος του Πανεπιστημίου Πατρών και του κ. Γεωργίου Σκαλιάπα, Συμβούλου του Π.Ι. και Αναπληρωτή Προέδρου του Τμήματος Ποιότητας της Εκπαίδευσης. Στην ομάδα εργασίας έλαβαν μέρος: Αναστασία Αναστασάκη, Αναστασία Καραγεωργοπούλου, Χρυσούλα Κούτρα, Άννα Σιγανού, Ευστρατία Σοφού και Ιωάννης Τσιρίκος.

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ

Προλογικό σημείωμα του Προέδρου του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου…………………..4

Εισαγωγή ……………………………………………………………………………5

Κεφάλαιο Πρώτο

Οργάνωση της δομής των εκπαιδευτικών συστημάτων στην Ευρώπη………………7

Κεφάλαιο Δεύτερο

Εξεταστικό σύστημα και αξιολόγηση κατά τη λήξη της υποχρεωτικής

δευτεροβάθμιας γενικής εκπαίδευσης…………………………………………….….11

Κεφάλαιο Τρίτο

Σύγκριση των αναλυτικών προγραμμάτων στην ανώτερη γενική

δευτεροβάθμια εκπαίδευση………………………………………….………………..22

Κεφάλαιο Τέταρτο

Εξεταστικό σύστημα και αξιολόγηση στο τέλος της ανώτερης

γενικής δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης………………………………………………..33

Κεφάλαιο Πέμπτο

Πρόσβαση στην Ανώτατη Εκπαίδευση………………………………………………58

Κεφάλαιο Έκτο

Η ανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση στο Ηνωμένο Βασίλειο,

τη Φινλανδία και την Ισπανία ……………………………………………………… 63 
 

Βιβλιογραφία ……………………………………………………………………….81 
 
 

ΠΡΟΛΟΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΤΟΥ ΠΡΟΕΔΡΟΥ ΤΟΥ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟΥ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟΥ 
 

      Το ιδιαίτερα σημαντικό θέμα της αξιολόγησης του μαθητή, όπως και το εξεταστικό σύστημα, εντάσσονται σε κάθε παιδαγωγικό σχεδιασμό, ιδιαίτερα όταν αυτός αφορά στην αλλαγή τής θεώρησης του εκπαιδευτικού συστήματος της υποχρεωτικής εκπαίδευσης με την εισαγωγή της σημαντικής παραμέτρου της διαθεματικότητας που επηρεάζει τόσο την επιλογή και οργάνωση του περιεχομένου της διδασκαλίας και μάθησης όσο και τις υιοθετούμενες μεθοδολογίες.

      Το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, στο πλαίσιο της εφαρμογής του Διαθεματικού Ενιαίου Πλαισίου Προγραμμάτων Σπουδών (Δ.Ε.Π.Π.Σ.) και των συνακόλουθων Αναλυτικών Προγραμμάτων Σπουδών (Α.Π.Σ.) για την υποχρεωτική εκπαίδευση και τη συγγραφή/εκπόνηση εκπαιδευτικού υλικού, εκπονεί εξειδικευμένες οδηγίες για την αξιολόγηση του μαθητή, οι οποίες θα επηρεάσουν και τις εκφάνσεις που σχετίζονται με την υιοθέτηση της παραμέτρου της διαθεματικότητας όπως, για παράδειγμα είναι η καλλιέργεια της κριτικής σκέψης, η ανάπτυξη δεξιοτήτων επίλυσης προβλημάτων και η δημιουργία θετικής στάσης προς την αυτόνομη μάθηση.

      Σε κάθε περίπτωση η συγκριτική μελέτη του ζητήματος της αξιολόγησης της επίδοσης του μαθητή σε χώρες της Ευρώπης αποτελεί πλούσια πηγή πληροφόρησης, όχι μόνο για τους φορείς που εμπλέκονται στο σχεδιασμό της διαδικασίας της αξιολόγησης, αλλά και για κάθε ενδιαφερόμενο και ερευνητή. Στο πλαίσιο αυτό θεωρούμε χρήσιμη την ανάρτηση, στην ιστοσελίδα του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου, της μελέτης «Η ανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση στην Ευρώπη: Αξιολόγηση και εξεταστικά συστήματα» που έχει εκπονήσει το Τμήμα Ποιότητας της Εκπαίδευσης του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου.

      Εισαγωγή

Η αξιολόγηση είναι μια διαρκής και σκόπιμη λειτουργία η οποία ενσωματώνεται στη διαδικασία της διδασκαλίας και της μάθησης. Η αξιολόγηση των μαθητών αποτελεί μια μόνο πτυχή της σχολικής αξιολόγησης με την ευρύτερη έννοιά της. Δεν αποτελεί απλώς μια διαδικασία ελεγκτικού ή διαπιστωτικού χαρακτήρα, αλλά ανατροφοδοτεί τη διδακτική πράξη επιδιώκοντας τη συνεχή αναβάθμιση της ποιότητας της εκπαίδευσης και τη βελτίωση όλων των εκπαιδευτικών παραγόντων. Τα αποτελέσματα της αξιολόγησης δεν είναι αυτοσκοπός, ούτε μέσο ιεράρχησης και ταξινόμησης των μαθητών, αλλά βασικός μοχλός κινητοποίησης του σχολείου και του εκπαιδευτικού για τη λήψη ενδεδειγμένων παιδαγωγικών και διδακτικών μέτρων που αναβαθμίζουν την παρεχόμενη εκπαίδευση.

   Στο πλαίσιο αυτής της προβληματικής, οι διεθνείς συγκριτικές μελέτες που έχουν ως αντικείμενο το σύστημα αξιολόγησης των μαθητών διευρύνουν και εμπλουτίζουν την εικόνα της σχολικής πραγματικότητας της κάθε χώρας, παρέχοντας ένα ευρύτερο πλαίσιο μέσα στο οποίο ερμηνεύονται τα αποτελέσματα που προκύπτουν σε εθνικό επίπεδο. Τα αποτελέσματα τέτοιων ερευνών παρέχουν εμπειρικές πληροφορίες και συγκριτικά επιχειρήματα χρήσιμα σε όσους σχεδιάζουν και υλοποιούν την εκπαιδευτική πολιτική, αποτελούν εργαλεία ανάλυσης και μελέτης για τους επιστήμονες, τους ειδικούς και τους επαγγελματίες στο χώρο της εκπαίδευσης και συγκροτούν μια βάση δεδομένων για εξαγωγή συμπερασμάτων με στόχο τον έλεγχο και την αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας των εκπαιδευτικών συστημάτων σε εθνικό επίπεδο. Όσα προαναφέρθηκαν εξηγούν το αυξημένο ενδιαφέρον ποικίλων φορέων (διεθνών οργανισμών, κυβερνήσεων κ.λπ.) για την αξιολόγηση των μαθητών.

   Στόχος της παρούσας έκθεσης είναι η παρουσίαση στοιχείων σχετικών με το  σύστημα αξιολόγησης των μαθητών σε χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο επίπεδο της ανώτερης γενικής δευτεροβάθμιας ή μετα-υποχρεωτικής εκπαίδευσης. Σκοπός είναι να αναδειχθούν σαφέστερα αφενός οι διαφορές των συστημάτων αξιολόγησης μεταξύ των χωρών της Ευρώπης και αφετέρου οι τάσεις σύγκλισής τους. Από την έκθεση των στοιχείων που παρατίθενται διαπιστώνονται διαφορές που συνδέονται με το πολιτικό, κοινωνικό και οικονομικό συγκείμενο της κάθε χώρας και ταυτόχρονα τάσεις σύγκλισης που υπαγορεύονται από την αναγκαιότητα της αναγνωρισιμότητας των τίτλων σπουδών που μακροπρόθεσμα στοχεύουν στην κινητικότητα των ευρωπαίων πολιτών.

   Τα στοιχεία που παρουσιάζονται στην έκθεση αυτή προέρχονται από μια έρευνα που διενεργήθηκε από το Κέντρο Εκπαιδευτικής Έρευνας (Centre for Educational Research) της London School of Economics and Political Science με τίτλο “Secondary education across Europe: Curricula and school examination systems “(West, A., Edge, A., Stones, E., 1999) της οποίας το αντικείμενο αφορούσε τα αναλυτικά προγράμματα, το εξεταστικό σύστημα και το σύστημα αξιολόγησης στο τέλος της κατώτερης/ υποχρεωτικής εκπαίδευσης και της ανώτερης γενικής δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης σε χώρες της Ευρωπαϊκής ΄Ένωσης. Επειδή η προηγούμενη έρευνα ολοκληρώθηκε το 1998 και από τότε μέχρι σήμερα σε αρκετές χώρες πραγματοποιήθηκαν μεταρρυθμίσεις στο επίπεδο της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης θα έπρεπε να γίνει ενημέρωση ορισμένων στοιχείων της. Γι’ αυτό το λόγο χρησιμοποιήθηκαν πρόσθετα στατιστικά στοιχεία και άλλες περιγραφικές πληροφορίες από το δίκτυο ΕΥΡΥΔΙΚΗ και από τα Υπουργεία της κάθε χώρας, πηγές οι οποίες χρησιμοποιήθηκαν και για τη συλλογή των στοιχείων που παρουσιάζονται στο πρώτο, πέμπτο και έκτο κεφάλαιο.

   Κατά κεφάλαιο, η έκθεση αυτή πραγματεύεται τα παρακάτω θέματα: Στο πρώτο κεφάλαιο παρουσιάζεται η δομή διαφόρων επιπέδων εκπαίδευσης σε χώρες της Ευρώπης. Το διάγραμμα που περιλαμβάνεται στο κεφάλαιο αυτό παρουσιάζει τη διάρκεια, την έναρξη και λήξη της προσχολικής, της πρωτοβάθμιας και της κατώτερης και ανώτερης γενικής δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Το δεύτερο κεφάλαιο αποτελεί μια επισκόπηση του συστήματος της εσωτερικής και εξωτερικής αξιολόγησης που ισχύει στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο τέλος της υποχρεωτικής εκπαίδευσης. Το τρίτο κεφάλαιο εξετάζει τα αναλυτικά προγράμματα των υπό μελέτη χωρών στο επίπεδο της ανώτερης γενικής ή μετα-υποχρεωτικής δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Συγκεκριμένα, παρουσιάζονται στοιχεία σχετικά με το πόσα και ποια υποχρεωτικά μαθήματα περιλαμβάνονται στο αναλυτικό πρόγραμμα της κάθε χώρας, πόσος διδακτικός χρόνος διατίθεται για τη διδασκαλία «βασικών» μαθημάτων  (key subjects)  (Μαθηματικά, Γλώσσα, Φυσικές Επιστήμες και Ξένες γλώσσες) και τέλος τις θεματικές ενότητες που διδάσκονται σε κάθε ένα από αυτά. Το τέταρτο κεφάλαιο παρουσιάζει μια γενική επισκόπηση του εξεταστικού συστήματος που ισχύει στις υπό μελέτη χώρες στο τέλος της μετα-υποχρεωτικής εκπαίδευσης. Το πέμπτο κεφάλαιο αναφέρεται στο σύστημα εισαγωγής των μαθητών στην ανώτατη εκπαίδευση. Τέλος, το έκτο κεφάλαιο περιλαμβάνει τρεις μελέτες περιπτώσεων (case studies) σχετικά με τη δομή και την οργάνωση της ανώτερης δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης σε τρεις ευρωπαϊκές χώρες: στο Ηνωμένο Βασίλειο, τη Φινλανδία και την Ισπανία.

Κεφάλαιο 1

Οργάνωση της δομής των εκπαιδευτικών συστημάτων σε χώρες της Ευρώπης 
 

ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 1. Οργάνωση της δομής της προσχολικής, της πρωτοβάθμιας και της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης 
 
 
 
 
 

* Στην Ιρλανδία και στην Ολλανδία το εκπαιδευτικό σύστημα δεν περιλαμβάνει προσχολικό επίπεδο,

τα παιδιά όμως μπορούν να παρακολουθούν “νηπιακές τάξεις ” στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση ή ένα προαιρετικό έτος basisonderwijs αντίστοιχα από την ηλικία των 4 ετών. 
 
 

ΠΙΝΑΚΑΣ 1. Διάρκεια διαφόρων βαθμίδων εκπαίδευσης σε χώρες της Ευρώπης 
 

Κεφάλαιο 2

Εξεταστικό σύστημα και αξιολόγηση κατά τη λήξη της υποχρεωτικής δευτεροβάθμιας γενικής εκπαίδευσης 
 

1. Εισαγωγή 
 

Σκοπός αυτού του κεφαλαίου είναι η επισκόπηση του συστήματος της εσωτερικής ³ και εξωτερικής⁴ αξιολόγησης των επιδόσεων των μαθητών που ισχύει στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης/Ευρωπαϊκής Οικονομικής Ζώνης (E.Ε/E.Ο.Ζ) στο τέλος της υποχρεωτικής εκπαίδευσης. Στην περίπτωση των χωρών με διαφορετικούς τύπους σχολείων, η μελέτη εστιάζεται στη δευτεροβάθμια γενική εκπαίδευση και όχι στην επαγγελματική ή τεχνική εκπαίδευση (π.χ. AHS στην Αυστρία, Γυμνάσιο στη Γερμανία και στο Λιχτενστάιν, γενική εκπαίδευση στο Βέλγιο και στο Λουξεμβούργο και VWO στην Ολλανδία). Στην περίπτωση των σκανδιναβικών χωρών (Δανία, Φινλανδία, Ισλανδία, Νορβηγία και Σουηδία), της Γαλλίας, της Ελλάδας, της Ιταλίας, της Πορτογαλίας και της Ισπανίας υπάρχει μόνο ένας τύπος σχολείου σε αυτό το επίπεδο. Τέλος, στο Ηνωμένο Βασίλειο όλα τα κρατικά χρηματοδοτούμενα σχολεία ακολουθούν το ίδιο αναλυτικό πρόγραμμα, ενώ στην Ιρλανδία σε όλους τους τύπους σχολείων ισχύει το ίδιο αναλυτικό πρόγραμμα.

   Στο πρώτο μέρος αυτού του κεφαλαίου παρουσιάζονται οι διάφορες μορφές της ενδοσχολικής αξιολόγησης σε συνδυασμό με τα βαθμολογικά συστήματα που χρησιμοποιούνται. Στη συνέχεια διερευνώνται οι μορφές εξωτερικής αξιολόγησης που ισχύουν σε ορισμένες χώρες στο τέλος της υποχρεωτικής εκπαίδευσης. 
 

2. Εσωτερική αξιολόγηση 
 

Σε όλες τις χώρες της Ε.Ε./Ε.Ο.Ζ υπάρχει ενδοσχολική αξιολόγηση κατά τη διάρκεια της υποχρεωτικής εκπαίδευσης. Η ακριβής μορφή της εσωτερικής αξιολόγησης ποικίλει από χώρα σε χώρα και μπορεί να εμπεριέχει την παρακολούθηση της συμμετοχής των μαθητών στην τάξη, την προφορική και γραπτή αξιολόγηση  (εργασίες, τεστ, ορθογραφία) ή την αξιολόγηση με τεστ εκτέλεσης. Σε γενικές γραμμές πρόκειται για συνεχή αξιολόγηση της επίδοσης του μαθητή, απόρροια μιας διαδικασίας συνεχούς παρακολουθήσεως της εργασίας του από τον εκπαιδευτικό. Σε αρκετές χώρες η εσωτερική αξιολόγηση μπορεί να περιλαμβάνει μια τυποποιημένη μορφή αξιολόγησης της συμπεριφοράς του μαθητή (ΕΥΡΥΔΙΚΗ & CEDEFOP, 1995).

   Σε ορισμένες χώρες η ενδοσχολική αξιολόγηση είναι καθοριστικής σημασίας γιατί από αυτήν εξαρτάται η προαγωγή των μαθητών στην επόμενη τάξη ή στην ανώτερη γενική δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Ο Πίνακας 1 παρουσιάζει τις χώρες στις οποίες η προαγωγή των μαθητών προσδιορίζεται κατ’ αυτόν τον τρόπο. Όπως προκύπτει από τον Πίνακα 1 στις περισσότερες από αυτές η προαγωγή των μαθητών βασίζεται στην ενδοσχολική αξιολόγηση. Εξαίρεση αποτελούν οι σκανδιναβικές χώρες (Δανία, Φινλανδία, Ισλανδία, Νορβηγία και Σουηδία) και οι αγγλόφωνες χώρες (Ιρλανδία και Ηνωμένο Βασίλειο). 
 
 
 

   ΠΙΝΑΚΑΣ 1. Προαγωγή στην επόμενη τάξη

Ο Πίνακας 2 παρουσιάζει τον τρόπο με τον οποίο καθορίζεται το βαθμολογικό σύστημα στην ενδοσχολική αξιολόγηση στις υπό μελέτη χώρες.  
 

ΠΙΝΑΚΑΣ 2. Βαθμολογικό σύστημα ενδοσχολικής αξιολόγησης

Ο Πίνακας 3 παρουσιάζει τα βαθμολογικά συστήματα ενδοσχολικής αξιολόγησης στις χώρες που προσδιορίζονται σε κεντρικό επίπεδο. 
 

ΠΙΝΑΚΑΣ 3. Κεντρικά προσδιοριζόμενα βαθμολογικά συστήματα

3. Εξωτερική αξιολόγηση 
 

3.1. Χώρες που έχουν εξωτερική αξιολόγηση 
 

Στη Δανία, τη Γαλλία, την Ισλανδία, την Ιρλανδία, τη Νορβηγία, τη Σουηδία και το Ηνωμένο Βασίλειο με το πέρας της κατώτερης δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης διενεργούνται εξωτερικές εξετάσεις. Επισημαίνεται ότι η μελέτη εστιάζεται και πάλι στις εξετάσεις που αφορούν τα σχολεία της γενικής (και όχι της επαγγελματικής) εκπαίδευσης. Στις χώρες που υπάρχει συνεχής και συστηματική αξιολόγηση του μαθητή από την αρχή της κατώτερης δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (π.χ. στην Αυστρία, Βέλγιο, Γερμανία, Ελλάδα, Λιχτενστάιν, Λουξεμβούργο, Ολλανδία), δεν υπάρχει εξωτερική αξιολόγηση στο τέλος της κατώτερης/υποχρεωτικής δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Παρόλα αυτά σε μερικές από τις προαναφερόμενες χώρες [π.χ. Ολλανδία και σε μερικά Γερμανικά κρατίδια (Länder)] διενεργούνται εξωτερικές εξετάσεις σε ορισμένους τύπους της επαγγελματικής εκπαίδευσης.

   Οι εξωτερικές εξετάσεις στο τέλος της κατώτερης/υποχρεωτικής γενικής εκπαίδευσης θεωρείται ότι βοηθούν τους μαθητές να επιλέξουν σχετικά με τα εκπαιδευτικά προγράμματα που θα ακολουθήσουν στη μετα-υποχρεωτική εκπαίδευση (Δανία, Γαλλία, Ισλανδία, Ιρλανδία και στο Ηνωμένο Βασίλειο). Επίσης μπορεί να είναι καθοριστικής σημασίας, εφόσον έχουν αξία στην αγορά εργασίας –όπως συμβαίνει στην περίπτωση του Ηνωμένου Βασιλείου, της Δανίας και της Ιρλανδίας.

   Η ηλικία των μαθητών που συμμετέχουν στις εξετάσεις στο τέλος της κατώτερης/ υποχρεωτικής δευτεροβάθμιας γενικής εκπαίδευσης, ποικίλει: στη Γαλλία δίνονται στο τέλος της ‘classe de troisieme’ (τέταρτη τάξη του còllege) και στην Ιρλανδία στο τέλος της υποχρεωτικής εκπαίδευσης (και στις δύο περιπτώσεις η ηλικία των μαθητών είναι 15 ετών περίπου). Στις άλλες πέντε χώρες (Δανία, Ισλανδία, Νορβηγία, Σουηδία, Ηνωμένο Βασίλειο) οι εξετάσεις δίνονται στο τέλος της υποχρεωτικής εκπαίδευσης, δηλαδή θεωρητικά στην ηλικία των 16 ετών. Στη Δανία, οι εξετάσεις δεν είναι υποχρεωτικές και οι μαθητές μπορούν να αποφασίζουν εάν θα εξεταστούν ή όχι. Στην πράξη το 90-95% των μαθητών συμμετέχει στις εξετάσεις που διενεργούνται στο τέλος της ένατης σχολικής χρονιάς.

   Η εξωτερική αξιολόγηση οργανώνεται από διαφορετικούς φορείς σε κάθε χώρα. Στις περισσότερες χώρες οργανώνεται από το Υπουργείο Παιδείας. Εξαίρεση αποτελούν η Γαλλία, η Σουηδία και το Ηνωμένο Βασίλειο. Στη Γαλλία, δεν υπάρχει ενιαίο εξεταστικό σύστημα που να εφαρμόζεται για όλους τους μαθητές σε εθνικό επίπεδο. Αντ’ αυτού, κάθε μία από τις 30 περιφερειακές διοικητικές περιοχές (academies) οργανώνει τις δικές της εξετάσεις, οι οποίες βασίζονται στο ενιαίο αναλυτικό πρόγραμμα. Προκειμένου οι εξετάσεις να είναι ισότιμες όσον αφορά το περιεχόμενο και το βαθμό δυσκολίας τους, κάθε περιφέρεια πρέπει να υποβάλλει τα θέματα των εξετάσεων σε Ακαδημαϊκές Επιτροπές για έγκριση. Οι Επιτροπές αυτές απαρτίζονται από το Διευθυντή της Academie, ο οποίος ορίζεται από το Υπουργείο Παιδείας, από σχολικούς επιθεωρητές (pedagogical inspectors) οι οποίοι είναι ειδικοί στα διάφορα γνωστικά αντικείμενα και από εκπαιδευτικούς. Οι επιτροπές αυτές σε συνεργασία με τους εκπαιδευτικούς καταρτίζουν ένα τυποποιημένο βαθμολογικό σύστημα για τις προαγωγικές εξετάσεις. Οι Academies επιβλέπουν τη βαθμολόγηση των διαγωνισμάτων των προαγωγικών εξετάσεων. Τα διαγωνίσματα κάθε μαθητή βαθμολογούνται από έναν εκπαιδευτικό ο οποίος δεν ανήκει στο διδακτικό προσωπικό του σχολείου του μαθητή (Υπουργείο Παιδείας της Γαλλίας, 1998).

   Στην Αγγλία, Ουαλία και Βόρεια Ιρλανδία, οι GCSE εξετάσεις οργανώνονται από πέντε ξεχωριστές ιδιωτικές εξεταστικές ομάδες. Η παρούσα μελέτη εστιάζεται  στις εξετάσεις που διοργανώνει το Συμβούλιο Εξετάσεων και Αξιολόγησης του Πανεπιστημίου του Λονδίνου (ULEAC, τώρα γνωστού ως Edexcel). Η διαδικασία των εξετάσεων ρυθμίζεται σε εθνικό επίπεδο από έναν υποχρεωτικό κώδικα πρακτικής και κανονισμών ο οποίος θεσπίζεται από τους φορείς που είναι υπεύθυνοι για την πιστοποίηση των προσόντων και το αναλυτικό πρόγραμμα στην Αγγλία, Ουαλία και Βόρεια Ιρλανδία. Ο κώδικας αυτός είναι σχεδιασμένος ώστε να προωθεί την ποιότητα και τη συνοχή του εξεταστικού συστήματος σε όλους τους φορείς που απονέμουν τίτλους σπουδών. Στη Σκωτία οι εξετάσεις για το “Scottish Certificate of Education Standard Grade” οργανώνονται από το θεσμοθετημένο σώμα απονομής τίτλων, δηλαδή την Αρχή Πιστοποίησης Τίτλων Σπουδών της Σκωτίας (SQA: Scottish Qualifications Authority). Οι κώδικες πρακτικής των εξετάσεων ρυθμίζουν τον τόπο διεξαγωγής των διαγωνισμάτων και της βαθμολόγησής τους, το βαθμολογικό σύστημα, τον τρόπο αξιολόγησης των μαθητικών εργασιών, της ορθογραφίας, της στίξης, της γραμματικής κ.λπ. Η Αρχή Πιστοποίησης Τίτλων Σπουδών και Αναλυτικών Προγραμμάτων (QCA) (για την Αγγλία), η Αρχή Πιστοποίησης, Αξιολόγησης και Αναλυτικών Προγραμμάτων (ACAC) (για την Ουαλία) και το Συμβούλιο της Βόρειας Ιρλανδίας για τα Αναλυτικά Προγράμματα, τις Εξετάσεις και την Αξιολόγηση (CCEA) είναι υπεύθυνα για την έγκριση του προγράμματος σπουδών για το GCSE. Ανάλογη αρμοδιότητα έχει και η SQA (Αρχή Πιστοποίησης Τίτλων Σπουδών Σκωτίας) για τα προγράμματα σπουδών (Standard Grade Syllabuses) στη Σκωτία. Οι ειδικοί των επιμέρους μαθημάτων που ορίζονται από τους αντίστοιχους φορείς πιστοποίησης, σε συνεργασία με τις ενώσεις των εκπαιδευτικών και τις επαγγελματικές οργανώσεις, συμβάλλουν σε αυτή τη διαδικασία σε ολόκληρη τη χώρα. Η διεξαγωγή των εξετάσεων παρακολουθείται συστηματικά μέσα από φύλλα παρατήρησης.

   Στη Σουηδία, ενώ το Υπουργείο Παιδείας καθορίζει τα αναλυτικά προγράμματα και τα προγράμματα σπουδών, το Εθνικό Συμβούλιο για την Εκπαίδευση είναι υπεύθυνο για την εποπτεία, αξιολόγηση και την επίβλεψη όλων των σχολικών δραστηριοτήτων σε εθνικό επίπεδο. 
 

3.2. Βαθμοί 
 

Η κλίμακα που χρησιμοποιείται στο βαθμολογικό σύστημα της εξωτερικής αξιολόγησης στην κατώτερη γενική δευτεροβάθμια εκπαίδευση ποικίλει από χώρα σε χώρα. Ο Πίνακας 4 παρουσιάζει τα στοιχεία της έρευνας σχετικά με το βαθμολογικό σύστημα που χρησιμοποιείται στην εξωτερική αξιολόγηση. 
 

ΠΙΝΑΚΑΣ 4. Βαθμολογικό σύστημα εξωτερικής αξιολόγησης

3.3. Μαθήματα στα οποία εξετάζονται οι μαθητές στην εξωτερική αξιολόγηση 
 

Παρατηρούνται σημαντικές διαφορές μεταξύ των υπό μελέτη χωρών, όσον αφορά τα μαθήματα στα οποία εξετάζονται οι μαθητές από εξωτερικούς αξιολογητές σε αυτό το στάδιο. Ο Πίνακας 5 παρουσιάζει στοιχεία σχετικά με τα εξεταζόμενα μαθήματα. 
 

ΠΙΝΑΚΑΣ 5. Γνωστικά αντικείμενα εξωτερικής αξιολόγησης

Υπάρχουν διαφορετικά «επίπεδα» εξέτασης στην Ιρλανδία και στο Ηνωμένο Βασίλειο. Στο Ηνωμένο Βασίλειο και την Ιρλανδία οι εξετάσεις σχεδιάζονται με τέτοιο τρόπο ώστε να ανταποκρίνονται στα διαφορετικά επίπεδα επίδοσης των μαθητών. Στη Δανία, εκτός από τις εξετάσεις στο τέλος του ένατου έτους υπάρχουν επιπλέον εξετάσεις στο προαιρετικό δέκατο, ωστόσο σε αυτές συμμετέχει ένας μικρός αριθμός μαθητών. 
 

3.4. Εξωτερική αξιολόγηση στα Μαθηματικά και στη Γλώσσα (επίσημη γλώσσα διδασκαλίας) 
 

Δεδομένου ότι τα μαθήματα που εξετάζονται ποικίλουν από χώρα σε χώρα, η παρούσα μελέτη εστιάζεται στις εξωτερικές εξετάσεις που αφορούν τα Μαθηματικά και τη Γλώσσα (επίσημη γλώσσα διδασκαλίας), καθώς τα μαθήματα αυτά είναι κοινά στις χώρες στις οποίες εφαρμόζεται το σύστημα εξωτερικής αξιολόγησης. 
 
 
 

3.4.1. Εξωτερική αξιολόγηση στα Μαθηματικά 
 

Ο Πίνακας 6 περιέχει τον αριθμό των γραπτών διαγωνισμάτων, των ερωτήσεων και τη συνολική χρονική διάρκεια των εξετάσεων για τις χώρες με εξωτερική αξιολόγηση στα Μαθηματικά, σε αυτό το επίπεδο. 
 

ΠΙΝΑΚΑΣ 6. Αριθμός γραπτών διαγωνισμάτων, ερωτήσεων και συνολική

διάρκεια εξέτασης στα Μαθηματικά

            […] : Δεν υπάρχουν στοιχεία

Είναι φανερό από τον Πίνακα 6 ότι οι εξετάσεις στα Μαθηματικά στις χώρες που εμφανίζονται στον πίνακα διαφέρουν ως προς τον αριθμό των γραπτών διαγωνισμάτων, τον αριθμό των ερωτήσεων και τη χρονική διάρκεια της εξεταστικής δοκιμασίας. Το μεγαλύτερο αριθμό ερωτήσεων περιέχουν τα διαγωνίσματα στο Ηνωμένο Βασίλειο (το κατώτερο επίπεδο σπουδών) και ακολουθούν η Δανία, η Ισλανδία, η Αγγλία (τα 2 ανώτερα επίπεδα), η Νορβηγία και η Σκωτία. Το διαγώνισμα στη Γαλλία περιέχει τις λιγότερες ερωτήσεις. Ως προς τη χρονική διάρκεια των εξετάσεων, τη μεγαλύτερη διάρκεια παρατηρούμε στην Ιρλανδία και στη Δανία, ενώ τη μικρότερη στη Σκωτία (στο κατώτερο επίπεδο).

   Στις χώρες Δανία, Γαλλία, Νορβηγία, Σουηδία και Ηνωμένο Βασίλειο οι υποψήφιοι δεν έχουν δυνατότητα επιλογής και πρέπει να απαντούν σε όλες τις ερωτήσεις. Στην Ισλανδία οι μαθητές έχουν δυνατότητα επιλογής σε μια ορισμένη ενότητα  που  βρίσκεται στο τέλος του διαγωνίσματος και αφορά θέματα Άλγεβρας και εφαρμοσμένων Μαθηματικών. Στην Ιρλανδία, στα δύο ανώτερα επίπεδα, δίνεται επίσης κάποια δυνατότητα επιλογής (υπάρχει μία υποχρεωτική ερώτηση και κατόπιν έχουν τη δυνατότητα επιλογής τεσσάρων από πέντε ερωτήσεις).

   Όσον αφορά το περιεχόμενο των εξετάσεων στα Μαθηματικά⁵, παρατηρούμε ότι αξιολογούνται διαφορετικοί θεματικοί τομείς, όπως διαπιστώνεται από τον Πίνακα 7. 
 
 

ΠΙΝΑΚΑΣ 7. Περιεχόμενο εξετάσεων στα Μαθηματικά σε 7 χώρες (1)

Όλες οι χώρες εξετάζουν τους θεματικούς τομείς που αφορούν: Μετρήσεις, Γεωμετρία, Πιθανότητες, Συναρτήσεις, αλγεβρικές παραστάσεις και εξισώσεις (στη Σκωτία αυτό γίνεται μόνο στο μεσαίο και στο ανώτερο επίπεδο). Έξι από τις επτά χώρες εξετάζουν Αριθμούς και Απεικονίσεις δεδομένων, πιθανότητες, στατιστική. Στην περίπτωση της Σκωτίας ο θεματικός τομέας των Πιθανοτήτων και της στατιστικής εξετάζεται στο κατώτερο επίπεδο. Στη Γαλλία οι θεματικοί τομείς των Αριθμών και των Απεικονίσεων δεδομένων δεν εξετάστηκαν τη χρονιά της διεξαγωγής της έρευνας. Η Στοιχειώδης ανάλυση εξετάζεται μόνο στο Ηνωμένο Βασίλειο και στην Ιρλανδία στα ανώτερα και στα κατώτερα επίπεδα. Μόνο στην Ιρλανδία εξετάζονται οι θεματικοί τομείς της Τεκμηρίωσης και της δομής στα ανώτερα και κατώτερα επίπεδα.

   Η ανάλυση του περιεχομένου των διαγωνισμάτων αναδεικνύει τη σχετική βαρύτητα που δίδεται στους διαφορετικούς θεματικούς τομείς κατά τη διάρκεια του έτους διεξαγωγής της έρευνας. Ως κατηγορίες χρησιμοποιήθηκαν και πάλι οι θεματικοί τομείς: αριθμοί, μετρήσεις, γεωμετρία, αναλογικότητα, συναρτήσεις, αλγεβρικές παραστάσεις, εξισώσεις, απεικονίσεις δεδομένων, πιθανότητες και στατιστική, στοιχειώδης ανάλυση, τεκμηρίωση και δομή. Στον Πίνακα 8 καταγράφεται η ποσοστιαία συχνότητα εμφάνισης ερωτήσεων από κάθε θεματικό τομέα.  
 

ΠΙΝΑΚΑΣ 8. Μαθηματικά : Ανάλυση περιεχομένου των γραπτών εξετάσεων (πίνακας ποσοστών)

Είναι φανερό από τον Πίνακα 8 ότι στις εξωτερικές εξετάσεις των Μαθηματικών αξιολογούνται διαφορετικοί θεματικοί τομείς περισσότερο ή λιγότερο διεξοδικά. Στη Γαλλία και στη Σκωτία δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στις συναρτήσεις, αλγεβρικές παραστάσεις και εξισώσεις στο ανώτατο επίπεδο. Παρατηρούμε ότι σε όλες τις χώρες,  περισσότερο από το 10% του περιεχομένου των διαγωνισμάτων εστιάζεται στη Γεωμετρία. Στη Γαλλία και στην Ιρλανδία στα δύο ανώτερα επίπεδα, περίπου το ένα τρίτο του περιεχομένου αφορά τη Γεωμετρία.

   Στη Σκωτία αξιολογείται περισσότερο ο θεματικός τομέας των Αριθμών (στο κατώτατο επίπεδο). Στις τρεις χώρες που έχουν διαφορετικά επίπεδα εξετάσεων, η βαρύτητα που δίνεται σε αυτή το θεματικό τομέα μειώνεται καθώς αυξάνει το επίπεδο. Αντίθετα δίνεται μεγαλύτερη βαρύτητα στο θεματικό τομέα των συναρτήσεων, των αλγεβρικών παραστάσεων και των εξισώσεων. Γενικά στη θεματική κατηγορία των αριθμών και δευτερευόντως σε αυτή των μετρήσεων δίδεται μεγαλύτερη έμφαση στα κατώτερα επίπεδα στις χώρες που υπάρχουν διαφορετικά επίπεδα εξετάσεων. Επίσης στα κατώτερα επίπεδα παρατηρείται μεγαλύτερος αριθμός ερωτήσεων.

   Στην Αγγλία, Ουαλία και Β. Ιρλανδία η ύλη των εξετάσεων καλύπτει ένα ευρύτερο φάσμα θεματικών τομέων. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι στις προαναφερόμενες χώρες δίνεται μεγαλύτερη έμφαση στις θεματικές κατηγορίες της Απεικόνισης δεδομένων, των πιθανοτήτων και της στατιστικής σε σύγκριση με άλλες χώρες.

   Μια δεύτερη ανάλυση είχε στόχο να διερευνηθεί αν οι ερωτήσεις των μαθηματικών είναι θεωρητικού περιεχομένου ή βασίζονται σε προβλήματα της καθημερινής πραγματικότητας. Στην ανάλυση συμπεριελήφθη μία ενδιάμεση κατηγορία για τις περιπτώσεις στις οποίες υπήρχε μερική συσχέτιση των θεωρητικών γνώσεων με προβλήματα της καθημερινής ζωής. Τα αποτελέσματα δίνονται στον Πίνακα 9. 
 

ΠΙΝΑΚΑΣ 9. Μαθηματικά: ποσοστό  θεωρητικού και πρακτικού περιεχομένου στις ερωτήσεις των διαγωνισμάτων (πίνακας ποσοστών) 
 

Στο ανώτερο επίπεδο εξετάσεων στη Γαλλία και στην Ιρλανδία, περισσότερες από τις οκτώ στις 10 ερωτήσεις, ταξινομήθηκαν ως θεωρητικές σε σύγκριση με την περίπτωση της Ισλανδίας όπου οι μισές ερωτήσεις ταξινομούνται ως θεωρητικές. Στις υπόλοιπες χώρες, ταξινομήθηκαν ως θεωρητικού περιεχομένου λιγότερες από τις μισές ερωτήσεις– στη Σκωτία, στο κατώτερο επίπεδο, καμία δεν ταξινομήθηκε κατ’ αυτόν τον τρόπο, καθώς περισσότερες από οκτώ στις δέκα ερωτήσεις αφορούσαν προβλήματα καθημερινής ζωής.

   Οι χώρες με τα υψηλότερα ποσοστά σε ερωτήσεις πρακτικού περιεχομένου ήταν η Δανία, η Νορβηγία και η Σκωτία (το κατώτερο επίπεδο). Μόνο το 6% των ερωτήσεων ήταν τέτοιου τύπου στις εξετάσεις στη Γαλλία ενώ αντίστοιχα στην Ιρλανδία (στο ανώτατο επίπεδο) μόλις που ξεπερνούσαν το 10%. Σε όλες τις χώρες με διαφορετικά εξεταστικά επίπεδα, το ποσοστό ερωτήσεων πρακτικού περιεχομένου μειώνεται καθώς μεταβαίνουμε σε ανώτερο επίπεδο.

   Υπάρχει ένας προβληματισμός σε ορισμένες χώρες (π.χ. Δανία, Ηνωμένο Βασίλειο) σχετικά με τη χρήση των αριθμομηχανών στις εξετάσεις και είναι ενδιαφέρον να σημειώσουμε τις διαφορετικές πρακτικές σε αυτό το επίπεδο. Οι αριθμομηχανές επιτρέπονται στη Γαλλία και στη Σκωτία. Δεν επιτρέπονται στην Ιρλανδία. Στην πλειονότητα των χωρών, οι αριθμομηχανές επιτρέπονται σε ορισμένα διαγωνίσματα ενώ δεν επιτρέπονται σε κάποια άλλα (Δανία και Σουηδία). Επίσης σε ορισμένες χώρες επιτρέπεται η χρήση τους μόνο για κάποιες ερωτήσεις. Τέτοιες  χώρες είναι η Ισλανδία, Νορβηγία, Ηνωμένο Βασίλειο (Αγγλία, Ουαλία, Β. Ιρλανδία).

   Στην Ιρλανδία, μπορούν να ζητηθούν μαθηματικοί πίνακες (αν και μερικές ερωτήσεις στο διαγώνισμα που αφορά το ανώτερο επίπεδο πρέπει να απαντηθούν χωρίς τους πίνακες). Στο Ηνωμένο Βασίλειο, στο φύλο του διαγωνίσματος παρέχονται στους υποψηφίους τα στοιχεία που τους είναι απαραίτητα ανάλογα με το επίπεδο εξέτασης.  
 

3.4.2. Εξωτερική αξιολόγηση στο μάθημα της Γλώσσας (επίσημη γλώσσα διδασκαλίας). 
 

Στον Πίνακα 10 παρουσιάζονται λεπτομερώς ο αριθμός των διαγωνισμάτων και η χρονική διάρκεια της εξέτασης για το μάθημα της Γλώσσας. 
 
 

      ΠΙΝΑΚΑΣ 10. Αριθμός διαγωνισμάτων και χρονική διάρκεια εξετάσεων

     […]: Δεν υπάρχουν στοιχεία.

Όπως παρατηρούμε στον Πίνακα 10, υπάρχουν διαφοροποιήσεις από χώρα σε χώρα όσον αφορά τη διάρκεια της γραπτής εξέτασης στο μάθημα της Γλώσσας. Η μεγαλύτερη διάρκεια της εξέτασης καταγράφεται στη Δανία και στην Ιρλανδία (ανώτερο επίπεδο) και ακολουθεί το Ηνωμένο Βασίλειο (Αγγλία, Ουαλία, Β. Ιρλανδία). Η μικρότερη διάρκεια εξέτασης καταγράφεται στη Σκωτία και ακολουθεί η Ιρλανδία (προπαρασκευαστικό και βασικό επίπεδο).

   Στον Πίνακα 11 παρουσιάζονται οι διαφοροποιήσεις μεταξύ των χωρών όσον αφορά τα είδη των απαντήσεων που απαιτούνται. Σε όλες τις χώρες απαιτείται η συγγραφή δοκιμίου ή έκθεσης ιδεών. Σε πέντε χώρες [Γαλλία, Ιρλανδία, Ισλανδία, Νορβηγία και  Ηνωμένο Βασίλειο (Αγγλία, Ουαλία, Β. Ιρλανδία)] απαιτούνται απαντήσεις με τη μορφή σύντομων παραγράφων. Στις μισές χώρες [(Γαλλία, Ιρλανδία, Σουηδία και το Ηνωμένο Βασίλειο (Σκωτία)] απαιτούνται απαντήσεις με τη μορφή προτάσεων. Στην Ισλανδία, Σουηδία και Σκωτία (μόνο στα δύο κατώτερα επίπεδα) απαιτούνται απαντήσεις πολλαπλής επιλογής. 
 

ΠΙΝΑΚΑΣ 11. Γλώσσα: Είδη απαντήσεων στις εξετάσεις

Είναι φανερό από τον Πίνακα 11 ότι σε όλες τις χώρες αξιολογείται η δυνατότητα συγγραφής δοκιμίου ή έκθεσης ιδεών. Οι ερωτήσεις κατανόησης του κειμένου αποτελούν μέρος της εξέτασης στις περισσότερες χώρες (εκτός από τη Δανία). Σε ορισμένες χώρες (Δανία, Γαλλία και Ισλανδία) η γραμματική και η ορθογραφία εξετάζονται διεξοδικά (βλ. Πίνακα 12). Ο προφορικός λόγος και οι ασκήσεις ακρόασης αξιολογούνται ενδοσχολικά στο Ηνωμένο Βασίλειο ενώ στη Σουηδία υπάρχει μία εξέταση ακρόασης που απαιτεί να ακούσουν οι μαθητές ένα κείμενο (άγνωστο) και να απαντήσουν σε ερωτήσεις για να αποδείξουν ότι το έχουν κατανοήσει. 
 

ΠΙΝΑΚΑΣ 12. Γλώσσα: Θέματα εξετάσεων

Συμπεράσματα  
 

Η μελέτη αυτή αποτελεί μια πρώτη συστηματική προσπάθεια επισκόπησης και σύγκρισης των συστημάτων εσωτερικής και εξωτερικής αξιολόγησης των χωρών της Ε.Ε./Ε.Ο.Ζ. κατά την ολοκλήρωση της υποχρεωτικής δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.

   Εσωτερική αξιολόγηση διενεργείται σε όλες τις χώρες Ε.Ε./Ε.Ο.Ζ. Στις περισσότερες από αυτές, η αξιολόγηση αυτή είναι καθοριστική για την προαγωγή των μαθητών ή την είσοδό τους στην ανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Μόνο στις σκανδιναβικές και τις αγγλόφωνες χώρες οι μαθητές προάγονται αυτόματα.

   Σε ορισμένες χώρες [Δανία, Γαλλία, Ισλανδία, Ιρλανδία, Νορβηγία, Σουηδία και Ηνωμένο Βασίλειο (Αγγλία, Ουαλία, Β. Ιρλανδία και Σκωτία)] ισχύει η εξωτερική αξιολόγηση της προόδου των μαθητών. Ενώ στις αγγλόφωνες χώρες οι εξετάσεις που δίνονται αφορούν ένα μεγάλο αριθμό μαθημάτων, στις υπόλοιπες χώρες οι εξετάσεις αφορούν βασικά μαθήματα όπως η Γλώσσα, τα Μαθηματικά και σε μερικές περιπτώσεις το μάθημα της Ξένης Γλώσσας. 
 

Κεφάλαιο 3

Σύγκριση των Αναλυτικών Προγραμμάτων στην Ανώτερη Γενική Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση 
 

1. Εισαγωγή 
 

Το κεφάλαιο αυτό αναφέρεται στα αναλυτικά προγράμματα της ανώτερης γενικής δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης των υπό μελέτη χωρών. Ειδικότερα εξετάζονται τα εξής ζητήματα: α) Ποια γνωστικά αντικείμενα είναι υποχρεωτικά στην ανώτερη γενική δευτεροβάθμια εκπαίδευση, β) Πόσες διδακτικές ώρες διατίθενται για τη διδασκαλία «βασικών μαθημάτων» (key subjects), γ) Υπάρχουν κοινοί θεματικοί τομείς ή περιοχές των γνωστικών αυτών αντικειμένων στα αναλυτικά προγράμματα των υπό μελέτη χωρών; Η ανάλυση επικεντρώνεται σε τέσσερα «βασικά» μαθήματα: Μαθηματικά, Γλώσσα, Φυσικές επιστήμες (κυρίως Φυσική, Χημεία, Βιολογία) και Ξένες Γλώσσες. Ενώ τα τρία πρώτα θεωρούνται πρωτεύοντα μαθήματα, το τέταρτο μάθημα θεωρείται ιδιαίτερης σημασίας για το ευρωπαϊκό πλαίσιο. 
 

2. Αριθμός διδασκόμενων μαθημάτων  
 

Στις χώρες της Ε.Ε/ΕΕΑ υπάρχουν μεγάλες διαφοροποιήσεις όσον αφορά τον αριθμό των μαθημάτων που παρακολουθούν οι μαθητές στην ανώτερη/μεταυποχρεωτική γενική δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Ενώ στο Ηνωμένο Βασίλειο (Αγγλία, Ουαλία και Βόρεια Ιρλανδία), οι μαθητές παρακολουθούν τρία μαθήματα, σε όλες τις άλλες χώρες ο αριθμός αυτός κυμαίνεται μεταξύ πέντε και δέκα (π.χ. Γερμανία, Δανία, Γαλλία, Ελλάδα, Ιρλανδία, Λουξεμβούργο, Ισπανία και Ηνωμένο Βασίλειο (Σκωτία). Σε ορισμένες μάλιστα χώρες τα μαθήματα υπερβαίνουν τα δέκα (π.χ. Αυστρία και Λιχτενστάιν).

      Υπάρχει επίσης διαφοροποίηση όσον αφορά τα μαθήματα που θεωρούνται υποχρεωτικά. Στο Ηνωμένο Βασίλειο δεν υπάρχουν υποχρεωτικά μαθήματα ενώ στην Ιρλανδία υπάρχουν πέντε υποχρεωτικά εκ των οποίων το ένα είναι η Ιρλανδική γλώσσα. Συνολικά πέντε χώρες (Βέλγιο, Ελλάδα, Δανία, Ιταλία) έχουν πέντε με δέκα υποχρεωτικά μαθήματα στο τελευταίο έτος της ανώτερης γενικής δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Μερικές χώρες, όπως για παράδειγμα η Αυστρία και η Πορτογαλία έχουν περισσότερα από δέκα υποχρεωτικά μαθήματα. Στον παρακάτω πίνακα διαπιστώνονται αξιοσημείωτες διαφορές σχετικά με τα υποχρεωτικά μαθήματα σε ένα συγκεκριμένο στάδιο της ανώτερης/μετα-υποχρεωτικής δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης στις υπό μελέτη χώρες. 
 

ΠΙΝΑΚΑΣ 1. Υποχρεωτικά μαθήματα στην Ανώτερη Γενική Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση

Σε όλες τις χώρες εκτός από την Ιρλανδία και το Ηνωμένο Βασίλειο, το μάθημα της Γλώσσας και της Ξένης γλώσσας είναι υποχρεωτικά μαθήματα, όχι όμως καθ’ όλη τη διάρκεια της φοίτησης. Στις περισσότερες χώρες τα Μαθηματικά και οι Φυσικές Επιστήμες είναι υποχρεωτικά μαθήματα, τουλάχιστον για μια ορισμένη χρονική περίοδο κατά τη διάρκεια της ανώτερης γενικής δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, πλην της Ιρλανδίας, της Ολλανδίας, Πορτογαλίας, Ισπανίας και Ηνωμένου Βασίλειου. Στην Πορτογαλία, εάν τα Μαθηματικά δεν περιλαμβάνονται στα μαθήματα που παρακολουθεί ένας μαθητής, τότε αυτός είναι υποχρεωμένος να παρακολουθήσει έναν κύκλο μαθημάτων που αφορά ποσοτικές μεθόδους. Στην Ολλανδία τα Μαθηματικά και οι Φυσικές Επιστήμες (Melissen 1998) έγιναν  υποχρεωτικά από το σχολικό έτος 1998/1999.

   Τα Θρησκευτικά ή η Ηθική/Φιλοσοφία είναι υποχρεωτικό μάθημα σε 14 χώρες/περιοχές [(αν και στην Αυστρία, το μάθημα μπορεί να καταργηθεί χωρίς να αναπληρωθεί από κάποιο άλλο (Kern, 1998)]. Δεν είναι υποχρεωτικό στη Γαλλία, την Ισλανδία, την Ιρλανδία και την Ολλανδία. Στην Ισπανία και το Ηνωμένο Βασίλειο τα σχολεία υποχρεούνται να παρέχουν στους μαθητές τη δυνατότητα να επιλέξουν το μάθημα αυτό. Η Φυσική Αγωγή είναι υποχρεωτικό μάθημα στις περισσότερες χώρες, όχι όμως στο Ηνωμένο Βασίλειο, την Ιρλανδία και την Ολλανδία (τουλάχιστον μέχρι το 1998/1999). Η Φιλοσοφία είναι υποχρεωτικό μάθημα στις μισές περίπου χώρες: Αυστρία, Φινλανδία, Γαλλία, Ελλάδα, Ιταλία, Λιχτενστάιν, Λουξεμβούργο, Πορτογαλία και Ισπανία. 
 

3. Χρόνος που διατίθεται για τα μαθήματα 
 

Επειδή δεν ήταν δυνατή η απευθείας σύγκριση του χρόνου που διατίθεται σε βασικά μαθήματα, καθώς υπάρχουν διαφορετικές εννοιολογικές προσεγγίσεις και προσδιορισμοί εννοιών στις υπό μελέτη χώρες, δημιουργήθηκαν δείκτες⁶ για να συγκρίνουν το μέγιστο χρόνο που διατίθεται για τα μαθήματα αυτά. Υπάρχουν χώρες στις οποίες δίδεται ο ελάχιστος διατιθέμενος χρόνος (π.χ. Σουηδία), άλλες στις οποίες δίδεται ο ακριβής διατιθέμενος χρόνος (π.χ. Γαλλία, Γερμανία) και τέλος χώρες στις οποίες δίδεται κατά προσέγγιση ο χρόνος διδασκαλίας των μαθημάτων (π.χ. Αγγλία, Ουαλία και Βόρεια Ιρλανδία). Ο Πίνακας 2 παρουσιάζει το θεωρητικό «μέγιστο» διατιθέμενο χρόνο κατά το τελευταίο έτος της ανώτερης γενικής δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Όπως μπορεί να διαπιστωθεί παρατηρούνται διαφορές από χώρα σε χώρα σχετικά με το χρόνο που διατίθεται από το πρόγραμμα για τη διδασκαλία των μαθημάτων αυτών.

         Επιπλέον δημιουργήθηκαν δείκτες για να συγκρίνουν το μέγιστο ποσοστό χρόνου που διατίθεται σε διαφορετικά μαθήματα/διδακτικές ενότητες στο τελευταίο έτος της ανώτερης/μετα-υποχρεωτικής δευτεροβάθμιας γενικής εκπαίδευσης για τους μαθητές που παρακολουθούν πιο προχωρημένους /εξειδικευμένους /μεγαλύτερης διάρκειας κύκλους σπουδών. Ένα σχετικά μεγάλο ποσοστό χρόνου διατίθεται για:

ΠΙΝΑΚΑΣ 2. Μέγιστος αριθμός ωρών που διατίθεται σε ορισμένα μαθήματα κατά το τελευταίο έτος της ανώτερης γενικής δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης

      […]: Δεν υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία

     Ο παραπάνω πίνακας παρουσιάζει στοιχεία μέχρι και το 1998. 
 

Παρατηρήσεις- Σχόλια

Αυστρία: Τα στοιχεία για τα Μαθηματικά περιλαμβάνουν Παραστατική Γεωμετρία. Τα στοιχεία για τις Φυσικές Επιστήμες προέρχονται από το Realgymnasium.

Βέλγιο (Φλαμανδικό): Τα Γαλλικά είναι υποχρεωτικά για όλους τους μαθητές στα σχολεία της δευτεροβάθμιας γενικής εκπαίδευσης, αλλά δεν υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία για τις συγκεκριμένες ώρες που διατίθενται για τη διδασκαλία του μαθήματος.

Βέλγιο (Γαλλόφωνο): Τα στοιχεία για τις ξένες γλώσσες περιλαμβάνουν και το χρόνο που διατίθεται για τη διδασκαλία και άλλων εθνικών γλωσσών.

Γερμανία: Ο υπολογισμός των ωρών για τις Φυσικές Επιστήμες βασίζεται στην υπόθεση ότι ο μαθητής επιλέγει ένα μάθημα Φυσικών Επιστημών στο ανώτερο και ένα στο βασικό επίπεδο.

Δανία: Ο υπολογισμός των ωρών για τις Φυσικές Επιστήμες βασίζεται στην υπόθεση ότι ο μαθητής επιλέγει δύο μαθήματα Φυσικών Επιστημών στο ανώτερο και ένα στο μεσαίο επίπεδο.

Ισπανία:Τα στοιχεία για τη Γλώσσα αφορούν τους μαθητές που επιλέγουν ένα διετή κύκλο σπουδών (μπορεί να είναι και μονοετής). Ένα 10% του συνολικού αριθμού ωρών του ωρολογίου προγράμματος αφιερώνεται στη διδασκαλία των γλωσσών των Αυτόνομων Περιοχών.

Φινλανδία: Τα στοιχεία αφορούν το μέσο όρο για τα τρία χρόνια της ανώτερης δευτεροβάθμιας γενικής εκπαίδευσης και περιλαμβάνουν τον ελάχιστο αριθμό ωρών που διατίθενται για τους προχωρημένους κύκλους σπουδών (courses) που προσφέρονται. Για τις ξένες γλώσσες τα στοιχεία αναφέρονται στο χρόνο που διατίθεται για τη διδασκαλία τριών ξένων γλωσσών σε βασικό και προχωρημένο επίπεδο (τουλάχιστον δύο κύκλοι σπουδών σε προχωρημένο επίπεδο για κάθε γλώσσα). Δεν υπάρχουν στοιχεία για το χρόνο που διατίθεται για τη διδασκαλία και τέταρτης ξένης γλώσσας, έτσι δίδεται κατά προσέγγιση ένας αριθμός για τους τρεις επιπλέον κύκλους.

Γαλλία: Τα στοιχεία που αφορούν τις Φυσικές Επιστήμες είναι για τη Φυσική- Χημεία και τις επιστήμες της Γεωλογίας-Γεωγραφίας.

Ελλάδα: Τα στοιχεία αφορούν τις δύο από τις τρεις ξένες γλώσσες που προσφέρονται. Δεν υπάρχουν πληροφορίες για την τρίτη ξένη γλώσσα.

Ισλανδία: Τα στοιχεία παρουσιάζουν ένα μέσο όρο για τα τέσσερα χρόνια όσον αφορά τους βασικούς κύκλους μαθημάτων. Δεν υπάρχουν στοιχεία για το χρόνο που προστίθεται για εξειδικευμένους κύκλους μαθημάτων ο οποίος υπολογίζεται μεταξύ 17% έως 33% του μαθητικού χρόνου και ο οποίος αυξάνει σημαντικά το δεδομένο αριθμό ωρών.

Ιταλία: Τα στοιχεία για τα Μαθηματικά και τις Φυσικές Επιστήμες προέρχονται από το Liceo Scientifico, για τις ξένες γλώσσες από το  Liceo Linguistico και για την Ιταλική γλώσσα, από όλους τους τύπους του Liceo.

Λιχτενστάιν: Τα στοιχεία είναι για το Matura B με το σημερινό σύστημα.

Νορβηγία: Τα στοιχεία για τις ξένες γλώσσες στηρίζονται στον προχωρημένο κύκλο σπουδών της δεύτερης ξένης γλώσσας που οι μαθητές παρακολουθούν στο τελευταίο έτος, συν τον προχωρημένο κύκλο σπουδών της πρώτης ξένης γλώσσας. Για τις Φυσικές Επιστήμες, τα στοιχεία αναφέρονται σε όσους μαθητές παρακολουθούν δύο μαθήματα Φυσικών Επιστημών ως μαθήματα ειδίκευσης.

Σουηδία: Τα στοιχεία αφορούν τον ελάχιστο δεδομένο χρόνο διδασκαλίας υπό την καθοδήγηση του εκπαιδευτικού. Τα στοιχεία που δίνονται για τα παραπάνω μαθήματα αφορούν τον μέσο όρο των τριών ετών της ανώτερης γενικής δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.

Πορτογαλία: Τα στοιχεία για τις Φυσικές Επιστήμες αναφέρονται στους μαθητές που παρακολουθούν και τα τρία μαθήματα Φυσικών Επιστημών στο τελευταίο έτος.

Ηνωμένο Βασίλειο (Αγγλία, Ουαλία, Β. Ιρλανδία): Τα στοιχεία αφορούν την παρακολούθηση δύο κύκλων μαθημάτων στα Μαθηματικά, ή τρεις ξένες γλώσσες ή τρία μαθήματα Φυσικών Επιστημών. 
 

Είναι σημαντικό να τονίσουμε ότι στο Ηνωμένο Βασίλειο (Αγγλία, Ουαλία, Β. Ιρλανδία), οι μαθητές εξειδικεύονται σε τρία μόνο μαθήματα [π.χ. μπορούν να πάρουν δύο μαθήματα Μαθηματικών (και ένα ακόμη), ή τρεις ξένες γλώσσες ή τρία μαθήματα Φυσικών Επιστημών ή ποικίλους συνδυασμούς αυτών ή άλλων μαθημάτων].

   Γενικά, ο μέσος όρος ωρών στο τελευταίο έτος της ανώτερης δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης είναι 938. Ο μεγαλύτερος ετήσιος αριθμός ωρών καταγράφεται στο Λιχτενστάιν, την Ολλανδία, την Ισπανία, το Ηνωμένο Βασίλειο (Σκωτία), την Αυστρία, το Βέλγιο (Φλαμανδική κοινότητα) και τη Γαλλία. Για τα Μαθηματικά ο μέσος όρος ωρών είναι 172 ώρες, για τη Γλώσσα 129 ώρες, για τις Ξένες γλώσσες 314 ώρες και για τις Φυσικές Επιστήμες 279 ώρες.   
 

4. Περιεχόμενο μαθημάτων 
 

4.1. Γλώσσα (Επίσημη γλώσσα διδασκαλίας) 
 

Στις περισσότερες χώρες της ΕΕ/EEA, υπάρχει μία επίσημη γλώσσα. Ωστόσο σε ορισμένες υπάρχουν δύο ή τρεις επίσημες γλώσσες [(Βέλγιο, Φινλανδία, Ιρλανδία, Λουξεμβούργο και Ηνωμένο Βασίλειο (Ουαλία)]. Κάποιες χώρες έχουν μία ή περισσότερες τοπικές γλώσσες (διαλέκτους) με αναγνωρισμένο κύρος [Φινλανδία, Ολλανδία, Ισπανία και Ηνωμένο Βασίλειο (Σκωτία)]. Η παρούσα μελέτη, στις περιπτώσεις που υπάρχουν περισσότερες από μία επίσημες ή αναγνωρισμένες τοπικές γλώσσες, αναφέρεται στις ακόλουθες: Γερμανικά στο Βέλγιο (Φλαμανδική κοινότητα), Γαλλικά στο Βέλγιο (Γαλλόφωνη κοινότητα), Φινλανδικά στη Φινλανδία, Αγγλικά στην Ιρλανδία και σε όλο το Ηνωμένο Βασίλειο, Γαλλικά στο Λουξεμβούργο, Γερμανικά στην Ολλανδία και Καστεγιάνικα στην Ισπανία.

   Προκειμένου να συγκριθούν τα θέματα που διδάσκονται στην επίσημη γλώσσα διδασκαλίας στο επίπεδο της ανώτερης δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, χρησιμοποιήθηκαν δύο κατηγορίες:

Ενώ όλες οι χώρες εστιάζουν στη διδασκαλία της Λογοτεχνίας, υπάρχει ποικιλία όσον αφορά τα άλλα θέματα που αφορούν τη δεύτερη ευρύτερη κατηγορία. 
 

Θεματικοί τομείς 
 

Σε όλες τις χώρες δίνεται έμφαση στη μελέτη της Λογοτεχνίας. Σε όλες τις χώρες διδάσκονται λογοτεχνικά κείμενα από διαφορετικές χρονικές περιόδους της ιστορίας της Λογοτεχνίας και από διαφορετικά λογοτεχνικά είδη (πεζογραφία, θεατρικά έργα,  ποίηση), πλην της Φινλανδίας και της Ολλανδίας, χώρες οι οποίες δεν κάνουν τέτοιου είδους αναφορές.⁷ Και στις δύο αυτές χώρες οι κατευθυντήριες γραμμές του αναλυτικού προγράμματος αποτελούν ένα πλαίσιο το οποίο επιτρέπει να γίνονται επιλογές σε τοπικό επίπεδο, σε αντίθεση με τα κλειστά αναλυτικά προγράμματα που δεν επιτρέπουν τέτοιου είδους επιλογές.

   Τα βασικά θέματα που περιλαμβάνονται στο θεματικό τομέα Επικοινωνία και χρήση της Γλώσσας φαίνονται στον Πίνακα 3. Είναι ενδιαφέρον να τονίσουμε ότι όλες οι χώρες αναφέρονται στην ανάλυση και ερμηνεία κειμένου και στη γραπτή χρήση του λόγου. Προφορικές παρουσιάσεις ή εισηγήσεις περιλαμβάνονται στις περισσότερες χώρες, εκτός από την Ιταλία, το Λιχτενστάιν, το Λουξεμβούργο και το Ηνωμένο Βασίλειο. 
 

ΠΙΝΑΚΑΣ 3. Θεματικοί τομείς της επικοινωνίας και χρήσης της γλώσσας

4.2.  Ξένες γλώσσες 
 

Τέσσερις κύριοι θεματικοί τομείς μπορούν να χρησιμοποιηθούν προκειμένου να έχουμε μια σαφή αντίληψη του περιεχομένου της διδασκαλίας των ξένων γλωσσών:

Ακολούθως εξετάζονται αναλυτικά οι θεματικοί αυτοί τομείς. 
 

Τομείς  
 

Όλες οι χώρες περιλαμβάνουν στο πρόγραμμα σπουδών του μαθήματος των Ξένων Γλωσσών «Ανάγνωση και λογοτεχνία». Ειδικότερα, τα τρία τέταρτα των χωρών κάνουν αναφορά στη σύγχρονη λογοτεχνία ή σε διάσημους συγγραφείς μέσα από μια ποικιλία λογοτεχνικών ειδών– για παράδειγμα, μυθιστορήματα, ποιήματα [πλην του  Βελγίου (Γαλλική κοινότητα), της Φινλανδίας, της Ελλάδας, της Ισλανδίας και Ιταλίας]. Ανάλογος αριθμός χωρών αναφέρεται σε μη λογοτεχνικά κείμενα, για παράδειγμα, δοκίμια, βιογραφίες, άρθρα (πλην της Ιρλανδίας, του Λιχτενστάιν, του Λουξεμβούργου ή του Ηνωμένου Βασίλειου). Σε περισσότερες από τις μισές χώρες γίνεται αναφορά σε σημαντικούς συγγραφείς ή κλασσικά έργα (πλην της Αυστρίας, Φινλανδίας, Ελλάδας, Ιρλανδίας, Ολλανδίας, Ισπανίας και Σουηδίας). 
 

ΠΙΝΑΚΑΣ 4. Θέματα στα οποία γίνεται αναφστους τομείς της Ανάγνωσης και Λογοτεχνίας

Οι δεξιότητες του προφορικού λόγου και της ακρόασης συναντώνται σε όλες τις χώρες. Δύο είναι οι κύριες θεματικές περιοχές στις οποίες γίνεται αναφορά στον Πίνακα 5. Σε όλες τις περιπτώσεις δίνεται  έμφαση σε καταστάσεις της καθημερινής ζωής και κυρίως στις δεξιότητες της συζήτησης και του διαλόγου (πλην της Δανίας και της Πορτογαλίας). Συχνά αναφέρεται η δεξιότητα της προφορικής παρουσίασης (πλην της Δανίας, Γερμανίας, Ιρλανδίας και Ισπανίας). 
 

Πίνακας 5. Θεματικές περιοχές στον τομέα του προφορικού λόγου

     Η ανάπτυξη της δεξιότητας του γραπτού λόγου είναι ζητούμενο σε όλες τις χώρες. Όπως φαίνεται στον Πίνακα 6, σχεδόν όλες οι χώρες (εκτός από την Ιρλανδία και το Λουξεμβούργο) κάνουν ιδιαίτερη αναφορά στο γραπτό λόγο της ξένης γλώσσας που διδάσκεται και ειδικότερα στη συγγραφή επιστολών, σημειώσεων ή περιλήψεων. Στα τρία τέταρτα των χωρών ο γραπτός λόγος αφορά το σχολιασμό π.χ. ενός βιβλίου ή συγκεκριμένου θέματος αλλά στη μητρική γλώσσα του μαθητή [πλην του Βελγίου (Γαλλική κοινότητα), της Γερμανίας, της Ισλανδίας και Πορτογαλίας]. 
 

ΠΙΝΑΚΑΣ 6. Θέματα στα οποία γίνεται αναφορά στον τομέα του Γραπτού Λόγου

Ο τομέας της γλώσσας, της γραμματικής και του λεξιλογίου συναντάται στις περισσότερες χώρες, πλην της Ολλανδίας και της Νορβηγίας, χώρες στις οποίες δεν γίνεται ιδιαίτερη αναφορά. Η κύρια διαφορά μεταξύ των διαφόρων χωρών συνίσταται στο κατά πόσο οι τομείς αυτοί ορίζονται λεπτομερειακά στο περιεχόμενο του αναλυτικού προγράμματος ή δίνονται γενικές κατευθυντήριες γραμμές. Ο Πίνακας 7 δείχνει αυτή τη διαφοροποίηση. 
 
 
 

ΠΙΝΑΚΑΣ 7. Θέματα στα οποία γίνεται αναφορά στον τομέα της Γλώσσας και του Λεξιλογίου

Τέλος ο πολιτισμός και τα χαρακτηριστικά μιας χώρας και του λαού της είναι πολύ συχνά αντικείμενο μελέτης, κυρίως όπως παρουσιάζονται στα Μ.Μ.Ε. Άλλωστε η σπουδή στα Μ.Μ.Ε αναφέρεται σε όλες τις χώρες σε αυτό το επίπεδο της εκπαίδευσης . 
 

4.3. Μαθηματικά 
 

Το περιεχόμενο των Μαθηματικών έχει κατηγοριοποιηθεί σε τρεις κυρίως θεματικούς τομείς:

   Ο Πίνακας 8 παρέχει στοιχεία σχετικά με τους κύριους τομείς των Μαθηματικών που υπάρχουν στα αναλυτικά προγράμματα. Όπως φαίνεται, όλες οι χώρες καλύπτουν τους τομείς της Άλγεβρας, των Υπολογισμών και της Γεωμετρίας. Σχεδόν όλες οι χώρες περιλαμβάνουν τους τομείς της Απεικόνισης δεδομένων, των Πιθανοτήτων και της Στατιστικής, με εξαίρεση τη Σκωτία και την Ολλανδία που έχουν ξεχωριστό κύκλο σπουδών για τους μαθητές που επιλέγουν την κατεύθυνση των Φυσικών Επιστημών.  
 

ΠΙΝΑΚΑΣ 8. Θεματικοί τομείς των Μαθηματικών

Η κάλυψη του τομέα της Άλγεβρας και των Υπολογισμών παρουσιάζεται με παρόμοια συχνότητα στις υπό εξέταση χώρες. Σε πολλές χώρες ο τομέας των Πιθανοτήτων και της Στατιστικής παρέχεται ως μάθημα επιλογής, όπως στην περίπτωση της Γερμανίας (Βόρεια Ρηνανία- Βεστφαλία) και στο Ηνωμένο Βασίλειο (Αγγλία, Ουαλία και Βόρεια Ιρλανδία). Σε κάποιες άλλες χώρες ο τομέας αυτός διδάσκεται στην αρχή της ανώτερης δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και συχνά υπάρχουν κοινοί κύκλοι μαθημάτων που προηγούνται της εξειδίκευσης (π.χ. Δανία, Γαλλία, Ισλανδία και Σουηδία). Μπορεί επίσης να διδαχθεί σε μαθητές που ειδικεύονται στις κοινωνικές επιστήμες παρά σε αυτούς που ειδικεύονται στις Φυσικές Επιστήμες, όπου δίνεται μεγαλύτερη βαρύτητα σε «κλασικά Μαθηματικά» (π.χ. η Ολλανδία όπου περιλαμβάνονται σε έναν κύκλο σπουδών (Μαθηματικά Α) αλλά όχι σε έναν άλλο (Μαθηματικά Β).

Γενικές συγκρίσεις 
 

Ένας τρόπος σύγκρισης των αναλυτικών προγραμμάτων μπορεί να γίνει με βάση τη δομή τους και τα προσφερόμενα μαθήματα. Στις περισσότερες χώρες δίνεται η δυνατότητα στους μαθητές να μελετήσουν Μαθηματικά σε ένα πιο προχωρημένο επίπεδο. Παρόλα αυτά υπάρχει διαφοροποίηση στο κατά πόσο υλοποιείται αυτή η δυνατότητα στην πράξη.  Δύο κύρια μοντέλα μπορούν να περιγραφούν:

   Το περιεχόμενο των Μαθηματικών ποικίλει όπου υπάρχουν κατευθύνσεις. Γενικά, οι μαθητές που ακολουθούν την κατεύθυνση των Φυσικών Επιστημών επιλέγουν τα πιο εξειδικευμένα και προχωρημένα Μαθηματικά. Αντίθετα, γενικού περιεχομένου Μαθηματικά παρακολουθούν οι μαθητές που έχουν επιλέξει την κατεύθυνση των Κοινωνικών Επιστημών (όπως και των άλλων κατευθύνσεων, π.χ. Γλώσσες). Όπου το μάθημα των Μαθηματικών διδάσκεται ως ένα εκ των διαφόρων μαθημάτων του προγράμματος, το περιεχόμενό του δεν διαφοροποιείται με τον ίδιο τρόπο και οι μαθητές μπορούν να επιλέγουν μια μορφή εξειδίκευσης στα Μαθηματικά στα πλαίσια του γενικότερου αναλυτικού προγράμματος. Υπάρχει η ευκαιρία για παρακολούθηση του μαθήματος σε ένα πιο προχωρημένο επίπεδο (όπως στη Γερμανία και την Ιρλανδία), αλλά αυτό δεν συμβαίνει για όλες τις χώρες (π.χ. Λιχτενστάιν). Ο Πίνακας 9 παρέχει στοιχεία για τις χώρες που ακολουθούν αυτά τα διαφορετικά μοντέλα. 
 

ΠΙΝΑΚΑΣ 9. Μοντέλα διδασκαλίας Μαθηματικών

Στις περισσότερες χώρες οι μαθητές μπορούν να διδαχθούν πιο προχωρημένα ή εξειδικευμένα Μαθηματικά μέσα από κατευθύνσεις. Στη Φινλανδία, δεν υπάρχουν  κατευθύνσεις με την έννοια που υπάρχουν στις υπόλοιπες χώρες, αλλά ειδικοί κύκλοι μαθημάτων που εξαρτώνται από το αν οι μαθητές επιλέγουν Φυσικές ή Κοινωνικές Επιστήμες. Σε ορισμένες χώρες οι δυνατότητες  εξειδίκευσης στα Μαθηματικά δεν εξαρτώνται από το σύστημα των κατευθύνσεων. 
 

4.4. Φυσικές Επιστήμες 
 

Το περιεχόμενο των Φυσικών Επιστημών στην ανώτερη γενική δευτεροβάθμια εκπαίδευση αποτελείται από τρία κυρίως μαθήματα: Βιολογία, Χημεία και Φυσική. Για τη Βιολογία, χρησιμοποιήθηκαν οι ακόλουθοι θεματικοί τομείς που προέρχονται από την κατηγοριοποίηση TIMSS (Britton & Raizen, 1996).

Στην ανώτερη γενική δευτεροβάθμια εκπαίδευση, υπάρχουν πολλά κοινά στοιχεία μεταξύ των υπό μελέτη χωρών όσον αφορά τους θεματικούς τομείς που περιλαμβάνονται στο μάθημα της Βιολογίας, όπως διαπιστώνεται από τον Πίνακα 10. 
 

ΠΙΝΑΚΑΣ 10. Θεματικοί τομείς στη Βιολογία

Τρεις από τους θεματικούς τομείς καλύπτονται σε όλες τις χώρες της ΕΕ/EEA: Βιολογικές διαδικασίες σε ζώα και φυτά (π.χ. διατροφή, αναπαραγωγή και βιολογικά συστήματα), Γενετική, κληρονομικότητα και εξέλιξη και Κύτταρα και κυτταρικός μεταβολισμός. Οι άλλοι δύο θεματικοί τομείς δεν καλύπτονται από όλες τις χώρες (η Φλαμανδική και η Γαλλική κοινότητα του Βελγίου δεν καλύπτουν τον τομέα Οικολογία, οικοσυστήματα, συμπεριφορά των ζωντανών οργανισμών και προσαρμογή, ενώ η Σκωτία και η Πορτογαλία δεν καλύπτουν τον τομέα Ανθρώπινη Βιολογία του ανθρωπίνου σώματος, η δε Ισλανδία περιλαμβάνει αυτή τον θεματικό τομέα σε μάθημα επιλογής).

   Για τη Φυσική χρησιμοποιήθηκαν πέντε βασικές κατηγορίες:

Η κατηγοριοποίηση αυτή είναι παρόμοια με την κατηγοριοποίηση TIMSS που χρησιμοποιήθηκαν από τους Britton και Raizen (1996). O Πίνακας 11 παρέχει λεπτομέρειες για τους θεματικούς τομείς που καλύπτουν οι διάφορες χώρες. 
 
 

ΠΙΝΑΚΑΣ 11. Θεματικοί τομείς στη Φυσική

Οι υπό μελέτη χώρες τείνουν να δώσουν έμφαση μέσω των κατευθυντήριων γραμμών στα αναλυτικά τους προγράμματα σε διαφορετικά θέματα των θεματικών τομέων του μαθήματος, αλλά αυτό δεν αναιρεί τη σχετική συνάφεια μεταξύ τους. Δύο θεματικοί τομείς καλύπτονται από όλες τις χώρες: Μηχανική, ενέργεια, δυνάμεις και κίνηση και Ηλεκτρισμός και μαγνητισμός. Τα Κύματα είναι ένας θεματικός τομέας που απαντάται στην πραγματικότητα σε όλες τις χώρες (πλην της Ισλανδίας). Άλλες χώρες εστιάζουν στο φως, ενώ άλλες ερευνούν τον ήχο, την ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία και άλλους τύπους κυμάτων. Τα υπόλοιπα θέματα της Φυσικής δεν καλύπτονται με παρόμοιο τρόπο στις υπό μελέτη χώρες. Ο τομέας της πυρηνικής, ατομικής και κβαντικής φυσικής συναντάται στις περισσότερες χώρες. Στη Σκωτία εστιάζεται στην ακτινοβολία κα τη ραδιενέργεια, στη Γαλλία στην πυρηνική ενέργεια ενώ δεν υπάρχει ως τομέας στην Πορτογαλία. Η θερμοδυναμική δεν αναφέρεται ως ξεχωριστός τομέας στη Γερμανία (Βαυαρία), Ισπανία, Γαλλία και Ηνωμένο Βασίλειο (Σκωτία).

   Ο τρόπος παρουσίασης των γενικών κατευθυντήριων γραμμών του αναλυτικού προγράμματος στο μάθημα της Χημείας δεν προσφέρεται για συγκριτική ανάλυση. Οι κύριοι θεματικοί τομείς που ήταν δυνατόν να συγκριθούν είναι:

   Οι πρώτες τρεις προέκυψαν από την κατηγοριοποίηση TIMSS (Britton a Raizen,1996) ενώ η τέταρτη είναι ένας εγκάρσιος θεματικός τομέας που αναδύθηκε από την έρευνα. Ο Πίνακας 12 δίνει στοιχεία για τις χώρες που διακρίνουν τους  παραπάνω θεματικούς τομείς. 
 

ΠΙΝΑΚΑΣ 12. Θεματικοί τομείς στη Χημεία

Όλες οι χώρες αναφέρονται στις χημικές αντιδράσεις. Γενικά, υπάρχει μια σημαντική ομοιότητα όσον αφορά τις θεματικές περιοχές που περιλαμβάνονται, όπως είναι η οξείδωση και η αναγωγή, η χημική ισορροπία και η ιοντική ισορροπία (οξέα/ βάσεις). Ενώ όλες οι χώρες περιλαμβάνουν την Οργανική Χημεία στο αναλυτικό τους πρόγραμμα, η έκταση που δίδεται διαφέρει μεταξύ των χωρών. Ο τρόπος με τον οποίο περιγράφεται στα αναλυτικά τους προγράμματα δεν επιτρέπει τη συγκριτική τους ανάλυση. Παρά τις δυσκολίες αυτές, αναφορά στα βιομόρια (λίπη, πρωτεΐνες, υδρογονάνθρακες, ένζυμα) γίνεται στη Δανία, Γερμανία (Βαυαρία), Ελλάδα, Λιχνενστάιν, Νορβηγία και Σκωτία, στα απορρυπαντικά και τα σαπούνια στην Αυστρία, Γερμανία, Γαλλία, Λιχνενστάιν, Σκωτία και Ελλάδα, στα φάρμακα στην Αυστρία και Γαλλία και στα αρώματα στη Γαλλία.

   Στην πραγματικότητα όλες οι χώρες κάνουν αναφορά στο θεματικό τομέα Δομή της ύλης, εκτός από τον Λιχνενστάιν και το Βέλγιο (Γαλλική κοινότητα). Παρόλα αυτά το ακριβές περιεχόμενο ποικίλει και μια λεπτομερειακή ανάλυση των επιμέρους θεμάτων δεν είναι εύκολη. Όσον αφορά το θεματικό τομέα Χημεία και βιομηχανία, οι περισσότερες χώρες, πλην του Βελγίου, της Ιρλανδίας, της Ισλανδίας, του Λιχνενστάιν, του Λουξεμβούργου και της Πορτογαλίας, κάνουν ειδική αναφορά στη χημική βιομηχανία. Από τις χώρες που αναφέρονται στη Χημεία και βιομηχανία, μια ομάδα χωρών κάνει ειδική αναφορά σε περιβαλλοντικά θέματα σε σχέση με τη χημική βιομηχανία [Αυστρία, Δανία, Φινλανδία, Ιταλία, Γερμανία (Βόρεια Ρηνανία- Βεστφαλία), Νορβηγία και Σουηδία]. 
 

Συμπεράσματα  
 

Στο κεφάλαιο αυτό διερευνήθηκαν οι ομοιότητες και οι διαφορές του περιεχομένου του αναλυτικού προγράμματος σε τέσσερα μαθήματα στις χώρες της ΕΕ/ΕΕΑ. Σε όλες τις χώρες υπάρχουν βασικά μαθήματα που είναι υποχρεωτικά στην ανώτερη γενική δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Υπάρχουν όμως διαφορές σχετικά με τα μαθήματα που είναι υποχρεωτικά. Τα μαθήματα της Γλώσσας και της Ξένης γλώσσας είναι συχνότερα υποχρεωτικά σε σχέση με τα Μαθηματικά και τις Φυσικές Επιστήμες. Υπάρχουν επίσης διαφορές μεταξύ των χωρών όσον αφορά το χρόνο που προτείνεται για τη διδασκαλία των διαφόρων μαθημάτων σε αυτό το επίπεδο. Σε όλα τα βασικά μαθήματα υπάρχουν κοινά στοιχεία μεταξύ των υπό μελέτη χωρών αλλά και σαφή σημεία απόκλισης. Γενικά το περιεχόμενο του αναλυτικού προγράμματος της ανώτερης γενικής δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης παρουσιάζει μεγαλύτερες ομοιότητες μεταξύ των διαφόρων χωρών συγκριτικά με το αντίστοιχο της κατώτερης δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Αυτός είναι και ο λόγος που δεν είναι εύκολη η κατηγοριοποίηση των χωρών σε διακριτές ομάδες. 
 
 
 

Κεφάλαιο 4

Εξεταστικό σύστημα και αξιολόγηση στο τέλος της ανώτερης γενικής δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης 
 

1. Εισαγωγή 
 

Το κεφάλαιο αυτό παρουσιάζει μια γενική επισκόπηση των εξεταστικών συστημάτων που ισχύουν στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕE/EEA) στο τέλος της μετα-υποχρεωτικής γενικής εκπαίδευσης. Στόχος είναι η συγκριτική ανάλυση  των εξετάσεων αυτών που είναι καθοριστικές για την πρόσβαση των υποψηφίων στην ανώτερη εκπαίδευση, κάνοντας ιδιαίτερη αναφορά στις γραπτές. Η πρώτη ενότητα περιγράφει τις μορφές των γραπτών εξετάσεων (π.χ. εάν τα θέματα των εξετάσεων ορίζονται από εξωτερικά θεσμοθετημένους φορείς ή όχι) και ακολουθεί η παράθεση στοιχείων σχετικά με το ποιος έχει την ευθύνη για τα θέματα και τη βαθμολόγηση των διαγωνισμάτων. Στη συνέχεια παρουσιάζονται τα ποικίλα βαθμολογικά συστήματα που ισχύουν σε κάθε χώρα, κάνοντας αναφορά σε αυτούς που έχουν την ευθύνη για τα θέματα και τη βαθμολόγηση των γραπτών και κατόπιν η μελέτη εστιάζεται σε εκείνες τις χώρες με εξωτερικές ή εξωτερικά εγκεκριμένες εξετάσεις. Ακολουθεί μια ανάλυση της μορφής και του περιεχομένου των γραπτών εξετάσεων σε βασικά μαθήματα. Στο τέλος του κεφαλαίου θέτονται ορισμένοι προβληματισμοί για ζητήματα που προκύπτουν. 
 

2. Μορφές γραπτών εξετάσεων  
 

Ο Πίνακας 1 παρέχει στοιχεία για τα είδη των γραπτών εξετάσεων στο τέλος της ανώτερης γενικής δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Στις περισσότερες χώρες διενεργούνται εξωτερικά καθοριζόμενες εξετάσεις στο τέλος της μετα-υποχρεωτικής γενικής εκπαίδευσης [Δανία, Φινλανδία, Γαλλία, Γερμανία (Βαυαρία), Ιρλανδία, Ιταλία, Λουξεμβούργο, Ολλανδία, Νορβηγία, Πορτογαλία, Ελλάδα, Ισλανδία, και Ηνωμένο Βασίλειο]. Εσωτερικά καθοριζόμενες  εξετάσεις σε αυτό το επίπεδο διενεργούνται στην Αυστρία, το Βέλγιο (Φλαμανδική και Γαλλική Κοινότητα), τη Γερμανία (Βόρεια Ρηνανία-Βεστφαλία), το Λιχτενστάιν και την Ισπανία. Στη Σουηδία, υπάρχουν εξωτερικοί φορείς που προετοιμάζουν τεστ τα οποία χρησιμοποιούν οι εκπαιδευτικοί προκειμένου να αξιολογήσουν την επίδοση των μαθητών. Στην Αυστρία, το Λιχτενστάιν και τη Βόρεια Ρηνανία - Βεστφαλία, τα θέματα των εξετάσεων ορίζονται από τους εκπαιδευτικούς του σχολείου αλλά υπόκεινται στην έγκριση των  αρμοδίων αρχών. Μπορεί κατά συνέπεια να θεωρηθεί ότι είναι «εξωτερικά επικυρωμένα» σε αντίθεση με τις άλλες χώρες στις οποίες τα θέματα των εξετάσεων επιλέγονται στο επίπεδο του σχολείου. 
 

ΠΙΝΑΚΑΣ 1.  Μορφές γραπτών εξετάσεων στο τέλος της μετα-υποχρεωτικής γενικής εκπαίδευσης

3. Αρμοδιότητα για τις εξετάσεις 
 

Εξετάσεις στο τέλος της μετα-υποχρεωτικής γενικής εκπαίδευσης διενεργούνται σε όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (εκτός από τη Σουηδία). Το ισχύον καθεστώς όσον αφορά τα αρμόδια όργανα που είναι υπεύθυνα για τη διεξαγωγή των εξετάσεων διαφέρει από χώρα σε χώρα, όπως διαπιστώνεται από τα στοιχεία του Πίνακα 2. Στις περισσότερες χώρες τα θέματα των εξετάσεων ορίζονται εξωτερικά και μόνο σε ένα μικρό αριθμό χωρών ορίζονται εσωτερικά. Σε κάποιες από αυτές ωστόσο, τα θέματα των εξετάσεων εγκρίνονται και από τις αρμόδιες αρχές, ενώ στις υπόλοιπες η ευθύνη για την όλη διαδικασία ανήκει εξολοκλήρου στο σχολείο.  
 

ΠΙΝΑΚΑΣ 2.  Ποιος ορίζει τα θέματα και ποιος βαθμολογεί στις εξετάσεις

4. Βαθμολόγηση 
 

Στον Πίνακα 3 παρουσιάζονται ταξινομημένες οι κλίμακες που χρησιμοποιούνται για την βαθμολόγηση των γραπτών εξετάσεων που διενεργούνται στο τέλος της ανώτερης γενικής δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

ΠΙΝΑΚΑΣ 3.  Η βαθμολογία στο τέλος της μετα-υποχρεωτικής εκπαίδευσης

Όπως φαίνεται από τον Πίνακα 3, για τη βαθμολόγηση των γραπτών διαγωνισμάτων στο τέλος της μετα-υποχρεωτικής γενικής εκπαίδευσης χρησιμοποιούνται διαφορετικές κλίμακες βαθμολόγησης: αριθμητική κλίμακα, γράμματα της αλφαβήτου, λεκτικές περιγραφές κ.λπ.

   Στη Φινλανδία υπάρχει μια επτάβαθμη αξιολογική κλίμακα: α)  laudatur (L) («άριστα, με έπαινο») ισοδυναμεί με το βαθμό 7 β) eximia cum laude approbatur (E) («εισάγεται με εξαιρετικό έπαινο») ισοδυναμεί με το βαθμό 6, γ) magna cum laude approbatur (M) («εισάγεται με σχετικό έπαινο») ισοδυναμεί με το βαθμό 5, δ) cum laude approbatur (C) («εισάγεται με έπαινο») ισοδυναμεί με το βαθμό 4, ε) lubenter approbatur (B) («εισάγεται ικανοποιητικά») ισοδυναμεί με το βαθμό 3, στ) approbatur (A) («εισάγεται») ισοδυναμεί με το βαθμό 2, και ζ) improbatur (I) («απορρίπτεται») ισοδυναμεί με 0. Ο βαθμός eximia cum laude approbatur (E), 6 προστέθηκε για να γίνει πιο σαφής η διάκριση ανάμεσα στους καλύτερους υποψηφίους.

   Στη Γαλλία, ο βαθμός που αντιστοιχεί στη βάση είναι το 10 (με άριστα το 20). Στη βαθμολόγηση χρησιμοποιούνται δεκαδικά ψηφία. Οι υποψήφιοι που βαθμολογούνται με το βαθμό 12 ή παραπάνω επιτυγχάνουν το «mention». Τα επίπεδα του «mention» είναι τρία: το «mention assez bien» ισοδυναμεί με γενικό μέσο όρο βαθμολογίας 12-14, το «mention bien» ισοδυναμεί με βαθμολογία 14-16, το «mention très bien» με βαθμολογία 16 και άνω. Οι μαθητές που αποτυγχάνουν στις εξετάσεις για το Baccalauréat αλλά βαθμολογούνται με μέσο όρο 8 (με άριστα το 20) δικαιούνται ένα πιστοποιητικό αποφοίτησης από το δευτεροβάθμιο σχολείο (certificat de fin d´ études secondaires). Το πιστοποιητικό αυτό δηλώνει ότι οι μαθητές έχουν ολοκληρώσει τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση αλλά δεν τους παρέχεται το δικαίωμα εισαγωγής στην ανώτερη εκπαίδευση. Στη Δανία υπάρχει μια δεκάβαθμη κλίμακα βαθμολόγησης ανάμεσα στο 0 και το 13 με τους παρακάτω βαθμούς: 0, 3, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 13. Στη Γερμανία οι βαθμοί έχουν ως εξής: βαθμός 1 (15 έως 13 μονάδες), βαθμός 2 (12 έως 10 μονάδες), βαθμός 3 (9 έως 7 μονάδες),   βαθμός 4 (6 έως 4 μονάδες),   βαθμός 5 (3 έως 1 μονάδες),  βαθμός 6 (0 μονάδες). Στην Ιρλανδία υπάρχει μια δεκατετράβαθμη κλίμακα από το Α1 (90-100%) μέχρι το F(10-24%). Ο χαρακτηρισμός NG αντιστοιχεί σε ποσοστό κάτω του 10 %. Στην Αγγλία, Ουαλία και Β. Ιρλανδία οι εξετάσεις για το Γενικό Πιστοποιητικό Της Εκπαίδευσης Προχωρημένου Επιπέδου (GCE A level) έχουν μια εξάβαθμη κλίμακα: οι βαθμοί Α έως Ε θεωρούνται βαθμοί επιτυχίας, ενώ το U αντιστοιχεί με αποτυχία χωρίς βαθμολόγηση. Στη Σκωτία η επίδοση του μαθητή στο Πιστοποιητικό της Ανώτερης Εκπαιδευτικής Βαθμίδας (Scottish Certificate of Education Higher Grade ή Πιστοποιητικό της Εξαετούς Φοίτησης), το οποίο εκδίδεται από την Αρχή Πιστοποίησης Τίτλων Σπουδών της χώρας (Scottish Qualifications Authority) αναγράφεται Α, Β, C, D. Το Α αντιστοιχεί σε 70% ή περισσότερο, το Β αντιστοιχεί σε 60 έως 69%, και το C σε 50 έως 59 %, το οποίο αποτελεί τη βάση. Το D υποδηλώνει ότι ένας μαθητής δεν πέρασε τις εξετάσεις αλλά η βαθμολογία του κυμαίνεται ανάμεσα στο 40 και 49%. Δεν χορηγείται κανένας τίτλος όταν η βαθμολογία είναι χαμηλότερη. Στην περίπτωση αυτή δεν αναγράφεται βαθμολογία.

   Οι βαθμοί που απαιτούνται για την επιτυχία στις εξετάσεις ποικίλουν από χώρα σε χώρα, όπως φαίνεται στον Πίνακα 3. Συνήθως η βάση είναι το 50% (Γαλλία, Ισλανδία, Λουξεμβούργο, Πορτογαλία, και Σκωτία). Υπάρχουν όμως περιπτώσεις χωρών που η βάση είναι υψηλότερη του 50% (π.χ. Ιταλία, Ολλανδία) ή χαμηλότερη του 50% (π.χ. Ιρλανδία).

   Σε κάποιες χώρες δεν αναγράφεται γενικός βαθμός, αλλά η βαθμολογία που δίνεται αφορά μεμονωμένα μαθήματα (π.χ. Ιρλανδία, Ηνωμένο Βασίλειο). Σε κάποιες άλλες χώρες αν και χορηγούνται ξεχωριστοί βαθμοί για τα διάφορα μαθήματα ή για τις εξετάσεις, υπολογίζεται και ένας γενικός βαθμός (π.χ. Αυστρία, Γαλλία, Γερμανία). Υπάρχουν επίσης χώρες στις οποίες ένας αντισταθμιστικός μηχανισμός μπορεί να επιτρέψει στους μαθητές που αποτυγχάνουν σε κάποια μαθήματα να θεωρηθούν επιτυχόντες (π.χ. στην Αυστρία, ένας βαθμός 5 σε ένα ή δύο γραπτά διαγωνίσματα μπορεί να συμψηφιστεί με ένα βαθμό τουλάχιστον 3 στις προφορικές εξετάσεις).

   Δεν υπάρχουν εξωτερικά καθοριζόμενες ή εξωτερικά εγκεκριμένες εξετάσεις στο Βέλγιο, την Ισπανία ή τη Σουηδία στο τέλος της μετα-υποχρεωτικής γενικής εκπαίδευσης.     
 

5. Χώρες με εξωτερικά καθοριζόμενες εξετάσεις/εξωτερικά επικυρωμένες εξετάσεις 
 

Στη συνέχεια αντικείμενο μελέτης⁸ θα αποτελέσουν οι γραπτές εξετάσεις στο τέλος της μετα-υποχρεωτικής εκπαίδευσης στις χώρες που είναι εξωτερικές ή εξωτερικά εγκεκριμένες. Ο αριθμός των μαθημάτων στα οποία εξετάζονται οι μαθητές ποικίλει από χώρα σε χώρα. Ο παρακάτω κατάλογος δεν είναι πλήρης, αλλά στην Ιταλία οι μαθητές εξετάζονται γραπτά σε δύο μαθήματα, στη Γερμανία σε τρία, στο Ηνωμένο Βασίλειο (Αγγλία, Ουαλία και Βόρεια Ιρλανδία) κυρίως σε τρία, στην Αυστρία σε τρία ή τέσσερα, στο Λιχτενστάιν σε πέντε, στην Σκωτία κυρίως σε πέντε, στην Ιρλανδία σε πέντε τουλάχιστον. Στις υπόλοιπες χώρες υπάρχει ένας μεγαλύτερος αριθμός γραπτών εξετάσεων –μεταξύ έξι και οκτώ. Αυτό συμβαίνει στην Ολλανδία, την Πορτογαλία, το Λουξεμβούργο και τη Γαλλία.

   Αν και το αντικείμενο μελέτης αφορά κυρίως τις γραπτές εξετάσεις θα πρέπει να αναφερθεί ότι σε αρκετές χώρες υπάρχουν και προφορικές εξετάσεις. Στις αγγλόφωνες χώρες υπάρχουν προφορικές εξετάσεις μόνο για τις ξένες γλώσσες. Σε άλλες χώρες –κυρίως στις γερμανόφωνες – υπάρχουν προφορικές εξετάσεις σε κάποια μαθήματα οι οποίες αντικαθιστούν τις γραπτές (π.χ. υπάρχουν μόνο προφορικές εξετάσεις στο μάθημα της Χημείας στην Αυστρία).  Στη Γαλλία και το Λουξεμβούργο υπάρχουν και προφορικές εξετάσεις για την αξιολόγηση του μαθητή σε ορισμένα μαθήματα, ενώ στη Νορβηγία επιλέγεται τυχαία ένας αριθμός μαθητών για να εξεταστεί προφορικά σε συγκεκριμένα μαθήματα. Ο Πίνακας 4 παρουσιάζει στοιχεία σχετικά με το καθεστώς που ισχύει στις χώρες που έχουν εξωτερικές ή εξωτερικά εγκεκριμένες εξετάσεις όσον αφορά τις προφορικές εξετάσεις. 
 

ΠΙΝΑΚΑΣ 4.  Προφορικές εξετάσεις στις χώρες που υπάρχουν εξωτερικές ή εξωτερικά εγκεκριμένες εξετάσεις

(1) Μπορεί να αποτελεί μέρος των εξετάσεων που διενεργούνται σε σχολικό επίπεδο.

(2) Το Υπουργείο αποφασίζει σε ποια μαθήματα οι μαθητές του κάθε σχολείου της ανώτερης δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης πρέπει να εξεταστούν προφορικά. 
 

Η τελική βαθμολογία των μαθητών δεν διαμορφώνεται μόνο από τις επιδόσεις τους στις τελικές εξετάσεις (είτε γραπτές, είτε προφορικές). Όπως φαίνεται στον Πίνακα 5 στις περισσότερες χώρες με εξωτερικές ή εξωτερικά εγκεκριμένες εξετάσεις οι βαθμοί των εξετάσεων συμψηφίζονται με αυτούς που αφορούν τις επιδόσεις του μαθητή στο σχολείο. 
 

ΠΙΝΑΚΑΣ 5. Διαμόρφωση των τελικών βαθμών στις χώρες με εξωτερικές ή εξωτερικά εγκεκριμένες εξετάσεις

Ο τρόπος με τον οποίο οι εξωτερικές εξετάσεις συνδυάζονται με την εργασία του μαθητή στο σχολείο σε κάθε κύκλο μαθημάτων (coursework) ή με τις εσωτερικές εξετάσεις ποικίλει από χώρα σε χώρα: Στην Αυστρία, οι μαθητές μπορούν να υποβάλλουν ένα γραπτό δοκίμιο αντί της γραπτής εξέτασης. Στη Δανία, οι μαθητές βαθμολογούνται αφενός για την επίδοσή τους στην τάξη κατά τη διάρκεια του τελευταίου έτους φοίτησης και αφετέρου για την επίδοσή τους στις εξετάσεις. Ο μέσος όρος των δύο βαθμών αποτελεί τον τελικό βαθμό. Στην Ιταλία, η εξεταστική επιτροπή λαμβάνει υπόψη της την αξιολόγηση του μαθητή από τους εκπαιδευτικούς του σχολείου. Στο Λιχτενστάιν οι βαθμοί των εξετάσεων συμψηφίζονται με τους βαθμούς που πήρε ο μαθητής στο μάθημα κατά τη διάρκεια του τελευταίου σχολικού έτους. Για τα μαθήματα για τα οποία δεν υπάρχουν γραπτές ή προφορικές εξετάσεις λαμβάνονται υπόψη μόνο οι βαθμοί του μαθητή στο σχολείο. Στο Λουξεμβούργο, ο τελικός βαθμός της εξέτασης υπολογίζεται ως εξής: Το ένα τρίτο του βαθμού προέρχεται από τη συνεχή αξιολόγηση που διενεργείται κατά τη διάρκεια της τελευταίας σχολικής τάξης και τα υπόλοιπα δύο τρίτα  προέρχονται από την επίδοση του μαθητή στις εξετάσεις (γραπτές ή προφορικές).

   Στην Ολλανδία ο τελικός βαθμός του μαθήματος αποτελεί το μέσο όρο της γραπτής εξωτερικής εξέτασης και του βαθμού των εξετάσεων στο σχολείο. Στη Νορβηγία οι βαθμοί που έχει πάρει ο μαθητής σε κάθε μάθημα του τελευταίου έτους αναγράφονται στο πιστοποιητικό μαζί με τους βαθμούς κάθε γραπτής εξέτασης. Στην Πορτογαλία οι μαθητές αξιολογούνται συνεχώς στο σχολείο. Στο τελευταίο έτος της ανώτερης δευτεροβάθμιας γενικής εκπαίδευσης, ο βαθμός για κάθε μάθημα υπολογίζεται από ένα μέσο όρο των βαθμών του μαθητή κατά τη διάρκεια της χρονικής περιόδου που διδασκόταν το μάθημα  και τους βαθμούς των εξωτερικών εξετάσεων. Στο Ηνωμένο βασίλειο (Επιτροπή ULEAC), για ορισμένα μαθήματα παρέχεται η δυνατότητα στο μαθητή να υποβάλει εργασία στο πλαίσιο του κύκλου μαθημάτων (coursework) αντί της γραπτής εξέτασης, η οποία συνυπολογίζεται στη γενική βαθμολογία του στο μάθημα αυτό.  
 

6. Εξωτερικές ή εξωτερικά εγκεκριμένες εξετάσεις σε βασικά μαθήματα⁹ 
 

Αντικείμενο ανάλυσης στην παρούσα ενότητα αποτελούν τα γραπτά διαγωνίσματα  των εξωτερικών ή εξωτερικά εγκεκριμένων εξετάσεων στα παρακάτω μαθήματα: Γλώσσα (επίσημη γλώσσα διδασκαλίας), σύγχρονες Ξένες γλώσσες (Αγγλικά για όλες τις χώρες εκτός από το Ηνωμένο Βασίλειο και την Ιρλανδία, όπου αντικείμενο ανάλυσης ήταν τα Γαλλικά), Μαθηματικά και Φυσικές Επιστήμες (Βιολογία, Χημεία και Φυσική). Θα πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι αντικείμενο μελέτης αποτελούν οι εξετάσεις που αφορούν ανώτερα ή εξειδικευμένα επίπεδα/κύκλους σπουδών μεγαλύτερης διάρκειας. Σε ορισμένες χώρες υπάρχουν δύο εξεταστικά επίπεδα, ένα ανώτερο ή εξειδικευμένο και ένα βασικό επίπεδο (π.χ. στη Δανία, τη Γαλλία, τη Γερμανία, την Ιρλανδία, τη Πορτογαλία). Σε άλλες χώρες, οι εξετάσεις συνδέονται με τους κύκλους μαθημάτων μεγαλύτερης ή μικρότερης διάρκειας (π.χ. στη Φινλανδία για ορισμένα μαθήματα). Σε κάποιες άλλες χώρες, οι εξετάσεις για ορισμένα μαθήματα διαφέρουν ανάλογα με την κατεύθυνση που έχει επιλέξει ο μαθητής (π.χ. Ιταλία, Λουξεμβούργο). Επίκεντρο επομένως της μελέτης είναι τα γραπτά διαγωνίσματα του ανώτερου ή εξειδικευμένου επιπέδου, του κύκλου σπουδών μεγαλύτερης διάρκειας ή της κατεύθυνσης που έχει επιλέξει ο μαθητής.

   Αναλύθηκαν τα γραπτά διαγωνίσματα ενός συγκεκριμένου σχολικού έτους. Σε κάποιες χώρες, οι ερωτήσεις στις εξετάσεις καλύπτουν διαφορετικούς θεματικούς τομείς κάθε έτος και κατά συνέπεια δεν μπορούν να εξαχθούν γενικά συμπεράσματα  για το περιεχόμενο των εξετάσεων. Επιπλέον στην περίπτωση της Αυστρίας, της Γερμανίας (Βόρεια Ρηνανία-Βεστφαλία) και του Λιχντενστάϊν τα διαγωνίσματα που αναλύθηκαν αφορούν ένα μεμονωμένο σχολείο. Σε αυτές τις χώρες το σχολείο εισηγείται τις ερωτήσεις των εξετάσεων οι οποίες στη συνέχεια εγκρίνονται από τις αρμόδιες αρχές. Αυτό σημαίνει πως τα παραδείγματα που παρατίθενται δεν απεικονίζουν την ποικιλία των γραπτών διαγωνισμάτων που δίδονται στα σχολεία της Αυστρίας και της Βόρειας Ρηνανίας-Βεστφαλίας. Τα θέματα που μπορούν να εξετασθούν εμπεριέχονται στο αναλυτικό πρόγραμμα /πρόγραμμα σπουδών σε κάθε περίπτωση. Παρά την ύπαρξη αυτών των μειονεκτημάτων η παρούσα ανάλυση αποτελεί την πρώτη  συστηματική προσπάθεια σύγκρισης των εξεταστικών συστημάτων στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ενώ αντικείμενο μελέτης αποτελούν οι ίδιες οι εξετάσεις, είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι σε αρκετές χώρες αξιολογείται η εργασία του μαθητή στο πλαίσιο του κύκλου μαθημάτων (coursework), η αξιολόγηση της οποίας συνυπολογίζεται στον τελικό βαθμό του μαθητή.

   Υπάρχουν αρκετές διαφορές όσον αφορά τη διάρκεια της εξέτασης, τον αριθμό των ερωτήσεων που πρέπει να απαντήσουν οι μαθητές, το είδος των απαντήσεων που απαιτείται κ.λπ. Είναι σημαντικό να τονίσουμε ότι αντικείμενο μελέτης είναι οι  εξωτερικές ή εξωτερικά εγκεκριμένες εξετάσεις που δίνονται στο τέλος της ανώτερης γενικής δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Δεν αποτελούν αντικείμενο μελέτης οι ενδοσχολικές (school-based) εξετάσεις (Βέλγιο, Ελλάδα, Ισλανδία, Ισπανία, Σουηδία) ούτε οι εισαγωγικές εξετάσεις για τα πανεπιστήμια που ισχύουν σε χώρες όπως η Ισπανία. Επομένως οι παρακάτω ενότητες αναφέρονται σε  εκείνες τις χώρες που έχουν εξωτερικές ή εξωτερικά εγκεκριμένες εξετάσεις (15 από τις 21 υπό μελέτη χώρες ή περιφέρειες). 
 
 
 

6.1. Εξωτερικές εξετάσεις στο μάθημα της Γλώσσας (επίσημη γλώσσα διδασκαλίας) 
 

Οι εξωτερικές ή εξωτερικά εγκεκριμένες εξετάσεις για τη Γλώσσα (επίσημη γλώσσα διδασκαλίας) διαφέρουν ποικιλοτρόπως. Ο Πίνακας 6 παρέχει στοιχεία για κάθε χώρα που αφορούν τον αριθμό των γραπτών διαγωνισμάτων, τη διάρκεια της εξέτασης και τον αριθμό των ερωτήσεων και θεμάτων που περιλαμβάνονται. 
 

ΠΙΝΑΚΑΣ 6. Γλώσσα: αριθμός γραπτών, ερωτήσεις και διάρκεια της εξέτασης

Οι εξετάσεις στη Γλώσσα ποικίλουν όσον αφορά τον αριθμό των διαγωνισμάτων, τη δυνατότητα επιλογής ερωτήσεων /θεμάτων και τη διάρκεια των εξετάσεων. Σε γενικές γραμμές οι μαθητές απαιτείται να συμμετάσχουν σε ένα ή σε δύο διαγωνίσματα. Εξαίρεση αποτελούν οι εξετάσεις για την Αγγλική Λογοτεχνία, τα θέματα των οποίων ορίζονται από το Πανεπιστήμιο του Λονδίνου (Αγγλία, Ουαλία και Βόρεια Ιρλανδία) και περιλαμβάνουν τέσσερα ξεχωριστά διαγωνίσματα.

   Επίσης ποικίλει και ο αριθμός των ερωτήσεων/ θεμάτων που περιέχονται στα γραπτά διαγωνίσματα. Σε επτά χώρες δίδεται ένα γραπτό διαγώνισμα. Στην περίπτωση αυτή ζητείται από τους μαθητές να επιλέξουν ένα θέμα και να γράψουν μια έκθεση αναλύοντάς το σε βάθος. Η χρονική διάρκεια της εξέτασης ανέρχεται σε πέντε ή έξι ώρες. Στις υπόλοιπες χώρες απαιτείται να απαντήσουν οι μαθητές σε περισσότερες ερωτήσεις– έως 10 στην περίπτωση της Αγγλίας, Ουαλίας και Βόρειας Ιρλανδίας. Η χρονική διάρκεια των εξετάσεων κυμαίνεται από μιάμιση ώρα στην Πορτογαλία έως έξι ώρες στην Ιταλία και δέκα ώρες στο Ηνωμένο Βασίλειο (Αγγλία, Ουαλία και Βόρεια Ιρλανδία). 
 

Είδη απαντήσεων 
 

Τα είδη των απαντήσεων που απαιτούνται ποικίλουν από χώρα σε χώρα, αλλά σε όλες τις περιπτώσεις είναι απαραίτητη η συγγραφή δοκιμίου. Η ανάλυση του κειμένου ή οι ερωτήσεις κατανόησης απαιτούν σύντομες απαντήσεις [Λουξεμβούργο, Πορτογαλία και Ηνωμένο Βασίλειο (Σκωτία)]. Στην Ολλανδία και στη Σκωτία οι μαθητές καλούνται να συντάξουν περιλήψεις των κειμένων που τους δίδονται. Στις απαντήσεις τύπου–δοκιμίου απαιτείται ποικιλία δεξιοτήτων. Αυτές παρουσιάζονται στον Πίνακα 7. 
 

ΠΙΝΑΚΑΣ 7. Δεξιότητες που απαιτούνται στις απαντήσεις τύπου- δοκιμίου

Η ερμηνεία και η ανάλυση είναι δεξιότητες που απαιτούνται κυρίως στη συγγραφή δοκιμίου, δεξιότητες οι οποίες όμως δεν προσδιορίζονται στην Ιταλία και τη Νορβηγία. Η ανάπτυξη επιχειρημάτων ή η επιχειρηματολογία σχετικά με ένα ζήτημα εξετάζεται σε όλες τις χώρες, εκτός από το Ηνωμένο Βασίλειο ενώ η λογοτεχνική αξιολόγηση και κριτική σε όλες τις χώρες, εκτός από τη Φινλανδία, τη Νορβηγία ή την Ολλανδία.

   Η ανάλυση επίκαιρων θεμάτων εξετάζεται στην Αυστρία, τη Γερμανία (Βαυαρία), Δανία, Φιλανδία, Ιρλανδία, Ιταλία, Ολλανδία, και Νορβηγία ενώ η δεξιότητα της ανάπτυξης ενός φιλοσοφικού ζητήματος στη Γερμανία, Φινλανδία, Ιρλανδία, Ιταλία, Λιχνενστάιν και Λουξεμβούργο. Σε πέντε χώρες / περιοχές [Αυστρία, Γερμανία (και τα δύο Länder), Ιταλία και Λιχτενστάιν] απαιτείται οι υποψήφιοι να επιδείξουν ιστορικές γνώσεις ή το ιστορικό υπόβαθρο του θέματος που αναπτύσσουν. Η δεξιότητα δημιουργικής ή εκφραστικής γραφής εξετάζεται στην Ιρλανδία και την Ολλανδία.  
 
 
 
 

Θέματα 
 

Τα θέματα που περιλαμβάνονται στα διαγωνίσματα ποικίλουν από χώρα σε χώρα. Σε όσες χώρες τα βιβλία είναι προεπιλεγμένα τα θέματα των εξετάσεων βασίζονται σε αυτά [Γαλλία, Γερμανία (Βεστφαλία, Βόρεια Ρηνανία), Ιρλανδία, Ιταλία, Λιχτενστάιν, Λουξεμβούργο, Πορτογαλία και Ηνωμένο Βασίλειο]. Εκτός από τις ερωτήσεις που αφορούν τα συγκεκριμένα βιβλία και τα λογοτεχνικά κείμενα/βιβλία, οι υπόλοιπες ερωτήσεις διαφοροποιούνται ανάλογα με το θέμα τους σε 4 βασικές κατηγορίες, όπως φαίνεται στον Πίνακα 8. 
 

ΠΙΝΑΚΑΣ 8. Θέματα γραπτών εξετάσεων στο μάθημα της Γλώσσας

Θέματα που συνδέονται με  κοινωνικά ζητήματα, με το περιβάλλον και με την καθημερινή ζωή περιλαμβάνονται σε πολλές χώρες, εκτός από τη Δανία, τη Γαλλία, το Λουξεμβούργο και το Ηνωμένο Βασίλειο (στη Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο δίνεται έμφαση στη λογοτεχνία). Περισσότερες από τις μισές χώρες περιλαμβάνουν θέματα που σχετίζονται με τα Μ.Μ.Ε. και / ή τις τέχνες (Αυστρία, Δανία, Γερμανία, Ιταλία, Λιχτενστάιν, Ολλανδία και Ηνωμένο Βασίλειο-Σκωτία). Στη Φινλανδία, Γερμανία, Ιρλανδία, Ιταλία, Λιχτενστάιν, Ολλανδία και Λουξεμβούργο τα θέματα των εξετάσεων σχετίζονται με ζητήματα θεωρητικού περιεχομένου (φιλοσοφία, θρησκεία, ηθικά διλήμματα, ηθική κ.λπ.). Ένα άλλο πεδίο που απαντάται συχνά στις εξετάσεις είναι η γλωσσική ανάλυση. Ερωτήσεις που αφορούν τη χρήση της γλώσσας, το ύφος, τα σχήματα λόγου, την τεχνική, τις γλωσσικές συμβάσεις και ενίοτε τη γραμματική συναντώνται στην Αυστρία, τη Γερμανία, την Ιρλανδία, το Λιχτενστάιν, το Λουξεμβούργο, την Πορτογαλία και το Ηνωμένο Βασίλειο. 
 

6.2. Εξωτερικές εξετάσεις στο μάθημα των Ξένων Γλωσσών 
 

Οι εξωτερικές/εξωτερικά εγκεκριμένες εξετάσεις για τις Ξένες Γλώσσες ποικίλουν. Ο Πίνακας 9 παρέχει στοιχεία για το συνολικό αριθμό των διαγωνισμάτων σε κάθε χώρα, τη χρονική τους διάρκεια και τον αριθμό των ερωτήσεων ή των θεμάτων που περιλαμβάνουν. Υπενθυμίζεται ότι η παρούσα έρευνα επικεντρώνεται στις εξετάσεις της Αγγλικής γλώσσας ως ξένης γλώσσας ή στην περίπτωση των αγγλόφωνων χωρών στις εξετάσεις της Γαλλικής γλώσσας.

ΠΙΝΑΚΑΣ 9. Ξένες γλώσσες [Αγγλικά ή Γαλλικά (Ηνωμένο Βασίλειο και Ιρλανδία μόνο)]: Αριθμός διαγωνισμάτων και διάρκεια

Οι εξετάσεις στις σύγχρονες ξένες γλώσσες ποικίλουν σημαντικά όσον αφορά τον αριθμό των διαγωνισμάτων και τη διάρκεια των εξετάσεων. Στις περισσότερες χώρες υπάρχει μόνο ένα διαγώνισμα, ενώ στο Ηνωμένο Βασίλειο και στη Φινλανδία υπάρχουν περισσότερα (τέσσερα ή περισσότερα στην περίπτωση της Φινλανδίας και πέντε ή έξι στην περίπτωση του Ηνωμένου Βασιλείου).

   Παρόμοια ποικίλει η διάρκεια των εξετάσεων. Η πιο σύντομη διάρκεια καταγράφεται στην Πορτογαλία, ενώ η εξέταση με τη μέγιστη χρονική διάρκεια στη Φινλανδία. Σχετικά μακράς διάρκειας εξετάσεις διενεργούνται στην Αγγλία, στην Ουαλία & τη Βόρεια Ιρλανδία και στην Ιταλία. Εξαιτίας της φύσης των εξετάσεων (περιεχόμενο και είδος των ερωτήσεων στις εξετάσεις), δεν είναι εφικτό να συγκριθεί ο αριθμός των ερωτήσεων που οι υποψήφιοι απαιτείται να απαντήσουν.

   Σε όλες τις χώρες εξετάζονται τα πεδία της αναγνωστικής κατανόησης και της δεξιότητας παραγωγής γραπτού λόγου. Σε ορισμένες χώρες (Αυστρία, Φινλανδία, Ιρλανδία και Ηνωμένο Βασίλειο) εξετάζεται και η ακουστική κατανόηση. Σε όλες τις χώρες, πλην της Φινλανδίας και της Πορτογαλίας, υπάρχουν προφορικές εξετάσεις /τεστ ποικίλης διάρκειας με τις οποίες ελέγχονται οι επικοινωνιακές δεξιότητες των μαθητών. 
 

Είδη απαντήσεων 
 

Ο Πίνακας 10 παρέχει στοιχεία σχετικά με την ποικιλία που παρουσιάζουν τα είδη των απαντήσεων. Σε όλες σχεδόν τις χώρες οι υποψήφιοι καλούνται να απαντήσουν σε ερωτήματα χρησιμοποιώντας τόσο την ξένη γλώσσα όσο και τη μητρική τους. Εξαίρεση αποτελεί η Ολλανδία όπου οι εξετάσεις περιλαμβάνουν μια άσκηση αναγνωστικής κατανόησης με ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής στην Αγγλική Γλώσσα. 
 
 
 

ΠΙΝΑΚΑΣ 10. Είδη απαντήσεων

Σχεδόν σε όλες τις χώρες –πλην της Ιρλανδίας και της Ολλανδίας- οι υποψήφιοι εξετάζονται όσον αφορά την ικανότητά τους στη συγγραφή δοκιμίων ή εκθέσεων ιδεών στην ξένη γλώσσα. Στην Αυστρία, τη Δανία, την Πορτογαλία και το Ηνωμένο Βασίλειο (Αγγλία, Ουαλία & Βόρεια Ιρλανδία) οι μαθητές καλούνται να γράψουν ένα δοκίμιο ή μία έκθεση στην επίσημη γλώσσα διδασκαλίας (μητρική). Σε τρεις μόνο χώρες οι μαθητές καλούνται να γράψουν δοκίμια ή εκθέσεις ιδεών και στις δύο γλώσσες (ξένη και επίσημη γλώσσα διδασκαλίας) [Αυστρία, Πορτογαλία και Ηνωμένο Βασίλειο (Αγγλία, Ουαλία & Βόρεια Ιρλανδία)].

   Στις περισσότερες από τις μισές χώρες (Αυστρία, Φινλανδία, Ιρλανδία, Λιχτενστάιν, Λουξεμβούργο, Πορτογαλία και Ηνωμένο Βασίλειο) ζητούνται σύντομες απαντήσεις στην ξένη γλώσσα, όπως σύντομες αναφορές, περιλήψεις ή παράγραφοι με λίγες προτάσεις. Στη Δανία, Γαλλία, Γερμανία (και στα δύο κρατίδια), στο Ηνωμένο Βασίλειο και την Ιταλία¹⁰ ζητούνται σύντομες απαντήσεις στην επίσημη γλώσσα διδασκαλίας (μητρική). Στο Ηνωμένο Βασίλειο απαιτείται από τους υποψηφίους να απαντήσουν σε σύντομες ερωτήσεις τόσο στην επίσημη γλώσσα διδασκαλίας (μητρική) όσο και στην ξένη γλώσσα.

   Μετάφραση από την επίσημη γλώσσα διδασκαλίας στην ξένη γλώσσα απαιτείται στη Δανία, το Λιχτενστάιν και το Ηνωμένο Βασίλειο. Μετάφραση στην επίσημη γλώσσα διδασκαλίας απαιτείται στην Αυστρία, τη Φινλανδία, τη Γερμανία (Βαυαρία) και το Ηνωμένο Βασίλειο. Μόνο στο Ηνωμένο Βασίλειο απαιτείται μετάφραση από και προς την ξένη γλώσσα.

   Άλλα είδη απαντήσεων περιλαμβάνουν τη συμπλήρωση παραλειπόμενων λέξεων σε ένα κείμενο. Η συμπλήρωση παραλειπόμενων λέξεων σε κείμενο είναι χαρακτηριστικό γνώρισμα των εξετάσεων στη Φινλανδία, τη Γαλλία, την Ιρλανδία, το Λιχτενστάιν και τη Σκωτία. Τέλος, η μορφή των ερωτήσεων πολλαπλής επιλογής αποτελούν μέρος του διαγωνίσματος στη Φινλανδία, την Ιρλανδία, την Ολλανδία και το Ηνωμένο Βασίλειο (Σκωτία). 
 
 
 

Περιεχόμενο των εξετάσεων 
 

Προφορικός λόγος, γραμματική και λεξιλόγιο 
 

Μόνο σε δύο χώρες –Φινλανδία και Λιχτενστάιν– περιέχονται ξεχωριστές ενότητες στα διαγωνίσματα οι οποίες αφορούν τη γραμματική. Σε αρκετές χώρες οι ερωτήσεις γραμματικής εμπεριέχονται στις ασκήσεις μετάφρασης/συμπλήρωσης παραλειπόμενων λέξεων σε κείμενο/ κατανόησης κειμένου [Γαλλία, Γερμανία (και στα δύο κρατίδια), Ιρλανδία, Πορτογαλία και Ηνωμένο Βασίλειο (Σκωτία)]. 
 

Προεπιλεγμένα και μη κείμενα 
 

Τα προεπιλεγμένα κείμενα εξετάζονται μόνο σε τέσσερις χώρες, [Λιχτενστάιν, Λουξεμβούργο, Πορτογαλία, Ηνωμένο Βασίλειο (Αγγλία, Ουαλία & Βόρεια Ιρλανδία)]. Εντούτοις, σε πολλά διαγωνίσματα χρησιμοποιούνται αποσπάσματα λογοτεχνικών κειμένων, πάνω στα οποία βασίζονται οι ερωτήσεις αναγνωστικής κατανόησης. Τέτοια κείμενα (για παράδειγμα, αποσπάσματα από το λογοτεχνικό έργο ενός γνωστού ή δημοφιλούς σύγχρονου συγγραφέα) χρησιμοποιούνται στην Αυστρία, τη Δανία, τη Γαλλία, τη Γερμανία (και στα δύο κρατίδια) και την Ιρλανδία. Στη Φινλανδία, την Ολλανδία και τη Σκωτία χρησιμοποιούνται κείμενα μη λογοτεχνικά. 
 

Θέματα 
 

Στον πρώτο κύκλο σπουδών της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, εντοπίζονται συνήθως θέματα που σχετίζονται με πρακτικές ή καθημερινές δραστηριότητες, όπως ταξίδια, αγορές, σπίτι, οικογένεια και χόμπυ. Αντίθετα στον ανώτερο κύκλο σπουδών της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, η έμφαση μετατοπίζεται σε θέματα που σχετίζονται με αφηρημένες ή θεωρητικές ιδέες.

   Σε όλες τις χώρες υπάρχουν λογοτεχνικά ή άλλα κείμενα που προέρχονται από τη χώρα της οποίας η γλώσσα διδάσκεται ως ξένη γλώσσα στο σχολείο. Στην Αυστρία, Γερμανία (Βαυαρία), Λιχτενστάιν, Ολλανδία και Πορτογαλία, για τη διδασκαλία της Αγγλικής γλώσσας χρησιμοποιούνται αγγλικά και αμερικανικά κείμενα στα διαγωνίσματα. Επίσης, στη Δανία, Γερμανία (Βαυαρία), Λιχτενστάιν, Ολλανδία και Πορτογαλία, χρησιμοποιούνται κείμενα στα οποία συναντάται η αργκό και τα μη τυπικά Αγγλικά. Θέματα σχετικά με τις τέχνες, την κουλτούρα, τον κινηματογράφο και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης (Μ.Μ.Ε.) περιλαμβάνονται στην Αυστρία, τη Γαλλία, τη Γερμανία (Βαυαρία), την Ιρλανδία, την Ολλανδία, την Πορτογαλία και το Ηνωμένο Βασίλειο. Όλες οι χώρες (εκτός από τη Γαλλία και το Λουξεμβούργο) χρησιμοποιούν κείμενα που αναφέρονται σε ποικίλα κοινωνικά ζητήματα /υποθέσεις. Τα συνηθέστερα θέματα κοινωνικού περιεχομένου παρουσιάζονται στον Πίνακα 11.

ΠΙΝΑΚΑΣ 11. Συνηθέστερα θέματα κοινωνικού περιεχομένου

Τα συνηθέστερα θέματα της κατηγορίας των κοινωνικών ζητημάτων σχετίζονται με τις διακρίσεις, το ρατσισμό απέναντι στις μειονότητες, τη νεότητα και την ενηλικίωση. Υπάρχουν και άλλα θέματα τα οποία απαντώνται σε μικρότερο αριθμό χωρών. 
 

Βοηθήματα εξετάσεων 
 

Τέλος αξίζει να σημειωθεί, ότι ενώ σε μερικές χώρες επιτρέπεται η χρήση ενός (μονόγλωσσου ή δίγλωσσου) λεξικού για ορισμένα ή για όλα τα διαγωνίσματα (π. χ. Αυστρία, Δανία, Γερμανία, Ιταλία, Πορτογαλία, Ηνωμένο Βασίλειο (Σκωτία), σε άλλες τα λεξικά δεν επιτρέπονται [π.χ. Ολλανδία, Ηνωμένο Βασίλειο (Αγγλία, Ουαλία & Βόρεια Ιρλανδία)]. 
 

6.3. Εξωτερικές Εξετάσεις στο μάθημα των Μαθηματικών 
 

Όσον αφορά το περιεχόμενο και τη μορφή των εξωτερικών/εξωτερικά εγκεκριμένων εξετάσεων στα Μαθηματικά διαπιστώνονται σημαντικές διαφοροποιήσεις από χώρα σε χώρα. Στον Πίνακα 12 παρέχονται στοιχεία σχετικά με τη διάρκεια, τον αριθμό των διαγωνισμάτων και τον αριθμό των ερωτήσεων στο μάθημα των Μαθηματικών. 
 

ΠΙΝΑΚΑΣ 12. Μαθηματικά: Αριθμός γραπτών διαγωνισμάτων, διάρκεια και ερωτήσεις

Οι εξετάσεις ποικίλουν ως προς τη διάρκειά τους και τον αριθμό των ερωτήσεων που πρέπει να απαντηθούν. Στις περισσότερες χώρες υπάρχει ένα μόνο γραπτό διαγώνισμα. Στην Ιρλανδία και στο Ηνωμένο Βασίλειο (Σκωτία) υπάρχουν δύο, στο Λουξεμβούργο τρία και στο Ηνωμένο Βασίλειο (Αγγλία, Ουαλία, Βόρεια Ιρλανδία) τέσσερα διαγωνίσματα. Το περιεχόμενο των εξετάσεων στα Μαθηματικά αναλύθηκε σύμφωνα με την ταξινόμηση που χρησιμοποιήθηκε στην Τρίτη Διεθνή Μελέτη Μαθηματικών και Φυσικών Επιστημών (TIMMS). Στον Πίνακα 13 δίδεται το ποσοστό των ερωτήσεων που περιέχουν οι γραπτές εξετάσεις από κάθε θεματική κατηγορία σύμφωνα με την ταξινόμηση κατά TIMMS. 
 

ΠΙΝΑΚΑΣ 13. Μαθηματικά: Ποσοστό των ερωτήσεων των εξετάσεων που αφορούν  κάθε θεματική κατηγορία

Κλειδιά: Ν: Αριθμοί, Μ: Μετρήσεις, G: Γεωμετρία, P: Αναλογίες, FRE: Συναρτήσεις, αλγεβρικές παραστάσεις και εξισώσεις, DPS: Απεικονίσεις δεδομένων, πιθανότητες, στατιστική, EA: Στοιχειώδης ανάλυση, VS: Τεκμηρίωση και δομή 
 

Από την ανάλυση των διαγωνισμάτων για τις εξετάσεις στα Μαθηματικά, διαπιστώνονται σημαντικές διαφοροποιήσεις από χώρα σε χώρα, όχι μόνο σε ό,τι αφορά τις θεματικές κατηγορίες που περιλαμβάνονται, αλλά και σχετικά με την έμφαση που δίνεται σε κάθε μια από αυτές.

   Στο Ηνωμένο Βασίλειο (Αγγλία, Ουαλία, Βόρεια Ιρλανδία) περιέχονται όλες οι θεματικές κατηγορίες που περιλαμβάνει η ταξινόμηση κατά TΙMSS. Σε όλες τις χώρες (με εξαίρεση τη Δανία) δίδεται μία ιδιαίτερη βαρύτητα στις Συναρτήσεις,  αλγεβρικές παραστάσεις και εξισώσεις. Επίσης η Γεωμετρία αποτελεί θεματική κατηγορία που παρουσιάζεται εκτενώς στις γραπτές εξετάσεις των περισσότερων χωρών. Αντίθετα δεν δίδεται ιδιαίτερη έμφαση στις Απεικονίσεις δεδομένων- πιθανότητες -στατιστική και στις Αναλογίες, τουλάχιστον όσον αφορά τα γραπτά διαγωνίσματα που αναλύθηκαν στην παρούσα έρευνα. 
 

6.4.  Εξωτερική αξιολόγηση στο μάθημα των Φυσικών Επιστημών: Βιολογία 
 

Όπως αναφέρθηκε προηγουμένως, η μελέτη αυτή εστιάζεται στις γραπτές εξετάσεις στο μάθημα της Βιολογίας για τους μαθητές που παρακολουθούν τον πιο εξειδικευμένο/μεγαλύτερης διάρκειας κύκλο σπουδών (ή στην περίπτωση που δεν υπάρχει, στον ένα και μοναδικό κύκλο σπουδών).

      Ο Πίνακας 14 παρέχει στοιχεία σχετικά με τον αριθμό και τη διάρκεια των γραπτών εξετάσεων, καθώς και τον αριθμό των ερωτήσεων/ασκήσεων που περιέχονται στις γραπτές εξετάσεις στο μάθημα της Βιολογίας. 
 

ΠΙΝΑΚΑΣ 14. Βιολογία: Αριθμός γραπτών διαγωνισμάτων, διάρκεια και ερωτήσεις

Όπως φαίνεται από τον Πίνακα 14, οι εξετάσεις στο μάθημα της Βιολογίας ποικίλουν όσον αφορά τη διάρκειά τους και τον αριθμό των ασκήσεων που οι μαθητές πρέπει να απαντήσουν. Η μεγαλύτερη διάρκεια καταγράφεται στις εξετάσεις που διενεργούνται στο Ηνωμένο Βασίλειο (Αγγλία, Ουαλία και Β. Ιρλανδία), οι οποίες διαρκούν περισσότερο από 7 ώρες και η μικρότερη στην Πορτογαλία όπου οι εξετάσεις διαρκούν 1 ώρα και 30΄ λεπτά. Γενικά σε όλες τις χώρες, εκτός από το Ηνωμένο Βασίλειο, υπάρχει μόνο μία γραπτή εξέταση. Σε τέσσερις χώρες, οι εξετάσεις στο μάθημα της Βιολογίας συνδυάζονται με άλλα μαθήματα.

      Σημαντικές διαφοροποιήσεις υπάρχουν επίσης και όσον αφορά τον αριθμό των ερωτήσεων ή ασκήσεων που οι μαθητές πρέπει να απαντήσουν. Στις περισσότερες χώρες δίδεται ένας μικρός αριθμός ασκήσεων με υποερωτήματα. Στο Ηνωμένο Βασίλειο το μοντέλο διαφέρει από αυτό των υπολοίπων χωρών καθώς υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός από μεμονωμένες ερωτήσεις που απαιτούν σύντομες απαντήσεις.

      Η ανάλυση των γραπτών εξετάσεων της Βιολογίας στηρίχτηκε στην κατηγοριοποίηση TIMSS (Britton & Raisen, 1996). 
 
 
 
 
 
 
 

ΠΙΝΑΚΑΣ 15. Βιολογία: Ποσοστό των ερωτήσεων που τίθενται στις εξετάσεις από κάθε θεματική κατηγορία

Όπως διαπιστώνεται από τον Πίνακα 15, υπάρχουν διαφορές όσον αφορά το περιεχόμενο των ερωτήσεων στις γραπτές εξετάσεις στο μάθημα της Βιολογίας. Οι διαφοροποιήσεις αφορούν τις θεματικές κατηγορίες και τη βαρύτητα που δίδεται σε κάθε μία από αυτές.

    Επτά χώρες περιλαμβάνουν στις γραπτές εξετάσεις ερωτήσεις από όλες τις κύριες κατηγορίες TIMSS: Δανία, Γερμανία (Βαυαρία), Ιρλανδία, Ολλανδία, Πορτογαλία και Ηνωμένο Βασίλειο (Αγγλία, Ουαλία, Β. Ιρλανδία) και Σκωτία. Στις υπόλοιπες [(Αυστρία, Γερμανία (Βόρεια Ρηνανία-Βεστφαλία), Ιταλία και Λουξεμβούργο)] οι ερωτήσεις επικεντρώνονται σε τρεις βασικές κατηγορίες TIMSS. Επιπλέον αξίζει να σημειωθεί ότι όλες οι χώρες περιλαμβάνουν στις γραπτές εξετάσεις θέματα από την κατηγορία Βιολογικοί κύκλοι, Γενετική ακολουθία και Βιοποικιλότητα, όπως και από την κατηγορία Βιολογικές διαδικασίες. Υπάρχουν ωστόσο σημαντικές διαφοροποιήσεις όσον αφορά την κατηγορία Βιολογία του ανθρώπινου σώματος και Αλληλεπίδραση.

    Τέλος, υπάρχουν διαφορές από χώρα σε χώρα όσον αφορά τη βαρύτητα που δίδεται σε κάθε θεματική κατηγορία. Έτσι παρατηρούμε ότι στη Γαλλία και το Λουξεμβούργο δίνεται μεγαλύτερη έμφαση στις ερωτήσεις που αφορούν τη Βιολογία του ανθρώπινου σώματος. Αντίθετα, στις εξετάσεις της Γερμανίας (Βόρεια Ρηνανία-Βεστφαλία) και της Νορβηγίας μεγάλο ποσοστό κατέχουν οι ερωτήσεις της κατηγορίας Βιολογικές διαδικασίες.  
 

6.5.  Εξωτερικές εξετάσεις στο μάθημα της Φυσικής 
 

Οι γραπτές εξετάσεις στη Φυσική ποικίλουν τόσο στη μορφή όσο και στο περιεχόμενο. Ο Πίνακας 16 παρέχει στοιχεία ως προς τον αριθμό των διαγωνισμάτων, τη διάρκειά τους και τον αριθμό των ερωτήσεων/ασκήσεων που οι υποψήφιοι καλούνται να απαντήσουν.

ΠΙΝΑΚΑΣ 16. Φυσική: Αριθμός γραπτών εξετάσεων, διάρκεια και αριθμός ερωτήσεων

χρόνος προετοιμασίας) κατά τη διάρκεια της οποίας οι υποψήφιοι καλούνται να απαντήσουν σε δύο ερωτήσεις Φυσικής και σε δύο ερωτήσεις Χημείας.

διαρκεί 2 ώρες και 30 λεπτά. 
 

Αν και η διάρκεια των εξετάσεων στο μάθημα της Φυσικής ποικίλει, στις περισσότερες χώρες διαρκεί τουλάχιστον τρεις ώρες. Η μικρότερη διάρκεια καταγράφεται στην Πορτογαλία, ενώ η μεγαλύτερη στην Αγγλία, Ουαλία και Βόρεια Ιρλανδία. Σε όλες τις χώρες, εκτός από το Ηνωμένο Βασίλειο, υπάρχει μόνο ένα διαγώνισμα. Στην Αγγλία, Ουαλία και Βόρεια Ιρλανδία υπάρχουν 5 διαφορετικά διαγωνίσματα και μία εργαστηριακή άσκηση. Οι ερωτήσεις ποικίλουν και ως προς τη μορφή. Στο Ηνωμένο Βασίλειο υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός μεμονωμένων ασκήσεων, ενώ στις άλλες χώρες οι ερωτήσεις είναι λιγότερες αλλά ευρύτερης θεματολογίας με πολλά υποερωτήματα.

   Στις περισσότερες χώρες οι μαθητές δεν έχουν τη δυνατότητα επιλογής των ερωτήσεων/ασκήσεων που πρέπει να απαντήσουν. Στις χώρες που υπάρχει κάποια δυνατότητα επιλογής, αυτή αφορά περιπτώσεις στις οποίες το αναλυτικό πρόγραμμα καλύπτει μόνο συγκεκριμένες θεματικές ενότητες του μαθήματος. Η ανάλυση των διαγωνισμάτων στο μάθημα της Φυσικής έγινε σύμφωνα με την κατηγοριοποίηση TIMSS. Το ποσοστό εμφάνισης των επιμέρους κατηγοριών στις ερωτήσεις των διαγωνισμάτων φαίνεται στον Πίνακα 17. 
 

ΠΙΝΑΚΑΣ 17. Φυσική: Ποσοστό των ερωτήσεων των διαγωνισμάτων που περιλαμβάνουν τις θεματικές κατηγορίες

Υπάρχουν σαφείς διαφορές μεταξύ των χωρών όσον αφορά τις θεματικές κατηγορίες της Φυσικής που εξετάζονται γραπτά. Οι εξετάσεις διαφοροποιούνται σε σχέση με την έκταση και τη βαρύτητα που δίδεται σε μεμονωμένες θεματικές κατηγορίες ή σε ένα ευρύ φάσμα θεμάτων.

   Εξετάσεις που περιλαμβάνουν δύο έως τέσσερις θεματικές κατηγορίες διενεργούνται στην Αυστρία, Γερμανία (Βόρεια Ρηνανία-Βεστφαλία), Γαλλία, Ιταλία και Λουξεμβούργο. Στις άλλες χώρες περιλαμβάνεται ένας μεγαλύτερος αριθμός θεματικών κατηγοριών. Η μόνη χώρα που καλύπτει όλες τις κατηγορίες είναι το Ηνωμένο Βασίλειο (Αγγλία, Ουαλία, Βόρεια Ιρλανδία).

   Τέλος, θα πρέπει να σημειωθεί ότι η παραπάνω ανάλυση δεν αποτελεί τυπικό παράδειγμα των γραπτών εξετάσεων που διενεργούνται κάθε σχολικό έτος. Για παράδειγμα στην Ολλανδία ενώ συνήθως εξετάζεται η κατηγορία της Πυρηνικής Φυσικής, αυτό δεν συνέβη τη χρονιά διεξαγωγής της έρευνας. Το γεγονός ότι στα διαγωνίσματα καλύπτεται ένα ευρύ φάσμα θεματικών κατηγοριών, δεν σημαίνει απαραίτητα ότι οι μαθητές απαντούν υποχρεωτικά σε όλες αυτές. Για παράδειγμα στη Γερμανία (Βαυαρία), Φινλανδία και Ηνωμένο Βασίλειο (Αγγλία, Ουαλία και Βόρεια Ιρλανδία) δίνεται η δυνατότητα να επιλέξουν τις ερωτήσεις εκείνες που αφορούν θεματικές κατηγορίες που διδάχτηκαν στο σχολείο. 
 

6.6.  Εξωτερικές εξετάσεις στο μάθημα της Χημείας 
 

Οι γραπτές εξετάσεις στο μάθημα της Χημείας ποικίλουν τόσο στη μορφή όσο και στο περιεχόμενο. Ο Πίνακας 18 παρέχει στοιχεία ως προς τον αριθμό των διαγωνισμάτων, τη διάρκεια και τον αριθμό των ερωτήσεων/ασκήσεων που οι μαθητές καλούνται να απαντήσουν σε κάθε μία από τις υπό μελέτη χώρες.

ΠΙΝΑΚΑΣ 18. Χημεία: Αριθμός διαγωνισμάτων, διάρκεια και αριθμός ερωτήσεων

ερωτήσεις σχετικές με τη Χημεία.

επιλέγοντας από δέκα διαφορετικές θεματικές περιοχές.

προετοιμασία). Ο χρόνος που αναφέρεται έχει να κάνει με το συνολικό χρόνο που διατίθεται για να απαντηθούν οι δύο ερωτήσεις Φυσικής και οι δύο ερωτήσεις Χημείας.

εκπαιδευτικό για πρακτική εργασία ή τρίωρη πρακτική εξέταση. 
 

Οι εξετάσεις στο μάθημα της Χημείας διαφέρουν από χώρα σε χώρα. Σε όλες τις χώρες (εκτός από το Ηνωμένο Βασίλειο) υπάρχει μόνο ένα διαγώνισμα. Στη Σκωτία υπάρχουν δύο διαγωνίσματα, ενώ στην Αγγλία, Ουαλία και Βόρεια Ιρλανδία υπάρχουν πέντε. Η διάρκεια των εξετάσεων επίσης ποικίλει –η μεγαλύτερη διάρκεια καταγράφεται στο Ηνωμένο Βασίλειο (Αγγλία, Ουαλία, Βόρεια Ιρλανδία ) και η μικρότερη στην Πορτογαλία.

   Διαφορές διαπιστώνονται επίσης στον αριθμό των ερωτήσεων (κυμαίνονται από 2 στη Γαλλία μέχρι 66 στη Σκωτία). Στις περισσότερες χώρες το εξεταστικό μοντέλο αποτελείται από ένα διαγώνισμα με σχετικά μικρό αριθμό ασκήσεων, δομημένων σε υποενότητες τις οποίες οι μαθητές καλούνται να απαντήσουν.

   Το περιεχόμενο των γραπτών εξωτερικών εξετάσεων στο μάθημα της Χημείας αναλύθηκε σύμφωνα με το σύστημα ταξινόμησης των Britton & Raizen (1996). Ο Πίνακας 19 παρουσιάζει τις θεματικές κατηγορίες που εξετάζονται και τη σχετική βαρύτητα που δίνεται σε κάθε μια από αυτές. 
 
 
 
 
 
 
 

ΠΙΝΑΚΑΣ 19. Χημεία: Ποσοστό ερωτήσεων των γραπτών διαγωνισμάτων από κάθε θεματική κατηγορία

Υπάρχουν διαφορές μεταξύ των χωρών όσον αφορά τις θεματικές κατηγορίες που περιλαμβάνονται στις εξετάσεις στο μάθημα της Χημείας. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, τη Γερμανία (Βαυαρία), τη Δανία, την Ιρλανδία και την Πορτογαλία περιλαμβάνονται όλες οι θεματικές κατηγορίες ενώ στις υπόλοιπες χώρες πέντε ή έξι μόνο.

   Αναφορικά με τις ομοιότητες μεταξύ των διαφόρων χωρών, η κατηγορία Δομή της ύλης, περιλαμβάνεται σχεδόν σε όλες τις χώρες. Το ίδιο ισχύει και για τις κατηγορίες Οργανικές και βιοχημικές μεταβολές και Χημικά φαινόμενα. Παρά τις όποιες ομοιότητες η βαρύτητα που δίνεται σε κάθε θεματική κατηγορία ποικίλει. Οι εξετάσεις στη Βαυαρία και στη Γαλλία δίνουν έμφαση στις Οργανικές και Βιολογικές μεταβολές, ενώ στη Φινλανδία δίδεται μεγαλύτερη βαρύτητα στις Φυσικές μεταβολές.

Συμπεράσματα

Κατά τη διάρκεια διεξαγωγής της έρευνας (1995-1997), στο επίπεδο της μετα-υποχρεωτικής δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης διενεργήθηκαν εξωτερικές εξετάσεις στις περισσότερες χώρες, πλην του Βελγίου, Ελλάδας, Ισπανίας, Ισλανδίας και Σουηδίας. Στην Ελλάδα και στην Ισπανία υπάρχουν εξετάσεις για την είσοδο στο Πανεπιστήμιο, που είναι άμεσα συνυφασμένες με το αναλυτικό πρόγραμμα της ανώτερης γενικής δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Οι προφορικές εξετάσεις λαμβάνονται υπόψη σε ορισμένες χώρες με εσωτερική/εξωτερική αξιολόγηση. Προφορικές εξετάσεις διενεργούνται σε όλες σχεδόν τις χώρες πλην λίγων εξαιρέσεων ενώ ένας μικρός αριθμός χωρών έχει προφορικές εξετάσεις μόνο για το μάθημα της Ξένης Γλώσσας. Στις περισσότερες χώρες με εξωτερική αξιολόγηση στην  τελική  βαθμολογία συνυπολογίζονται και οι επιδόσεις των μαθητών στη τάξη.

   Επανερχόμενοι στην ανάλυση των διαγωνισμάτων, διαπιστώνουμε ότι η επίσημη γλώσσα διδασκαλίας γενικά εξετάζεται με ένα ή δύο διαγωνίσματα, διάρκειας κατά μέσο όρο 4,9 ωρών. Η ικανότητα συγγραφής δοκιμίου εξετάζεται σε όλες τις χώρες. Για την εξέταση στην Ξένη γλώσσα υπάρχει ένα μόνο γραπτό διαγώνισμα στο οποίο περιλαμβάνεται συνήθως και η συγγραφή δοκιμίου. Για τα Μαθηματικά υπάρχει ένα γραπτό διαγώνισμα διάρκειας κατά μέσο όρο 4,5 ωρών. Για τις εξετάσεις στις Φυσικές Επιστήμες υπάρχουν μεγάλες διαφοροποιήσεις από χώρα σε χώρα όσον αφορά τον τρόπο εξέτασης των επιμέρους μαθημάτων των Φυσικών Επιστημών. Ο μέσος όρος είναι 4,1 ώρες για τη Βιολογία και τη Χημεία και 4,2 ώρες για τη Φυσική.

   Επίσης διαφέρει ο αριθμός των θεματικών κατηγοριών που εξετάζονται στο μάθημα των Μαθηματικών και των Φυσικών Επιστημών. Παρά το γεγονός ότι οι εξετάσεις καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα θεματικών κατηγοριών αυτό δε σημαίνει ότι οι μαθητές υποχρεούνται να απαντήσουν σε τόσο μεγάλη ποικιλία ερωτήσεων-ασκήσεων.

   Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι σε αρκετές χώρες οι εξετάσεις δεν έχουν σκοπό να εξετάσουν την ύλη του αναλυτικού προγράμματος συνολικά (Αυστρία, Γερμανία-Βόρεια Ρηνανία-Βεστφαλία). Γι’ αυτό και δεν είναι δυνατό να γίνουν άμεσες συγκρίσεις μεταξύ των θεματικών κατηγοριών που περιλαμβάνονται στις εξετάσεις και αυτών που εμπεριέχονται στο αναλυτικό πρόγραμμα. Μια τέτοια ανάλυση θα απαιτούσε τη διεξαγωγή επιμέρους ερευνών (case studies) σε σχολεία διαφόρων χωρών.

Κεφάλαιο 5

Πρόσβαση στην ανώτατη εκπαίδευση

Ο τρόπος εισαγωγής  στην Ανώτατη Εκπαίδευση ποικίλει στις διάφορες χώρες της Ευρώπης. Γενικά όλοι οι υποψήφιοι πρέπει να είναι κάτοχοι τουλάχιστον ενός απολυτηρίου ανώτερης δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης ή ισοδύναμου τίτλου σπουδών. Επιπρόσθετα υπάρχουν επιπλέον εξειδικευμένες απαιτήσεις ανάλογα με τη χώρα (βλ. Πίνακα 1)

ΠΙΝΑΚΑΣ  1.   Προϋποθέσεις εισαγωγής στην ανώτατη εκπαίδευση σε χώρες της Ευρώπης

Κεφάλαιο 6

Η ανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση στο Ηνωμένο Βασίλειο, τη Φινλανδία και την Ισπανία  
 

Εισαγωγή

Το κεφάλαιο αυτό αναφέρεται στη δομή και οργάνωση της ανώτερης δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης σε τρεις ευρωπαϊκές χώρες: στο Ηνωμένο Βασίλειο (Αγγλία-Ουαλία), τη Φινλανδία και την Ισπανία. Το κάθε υποκεφάλαιο αναφέρεται σε μια χώρα και παρουσιάζει στοιχεία που αναφέρονται στη δομή του εκπαιδευτικού συστήματος της κάθε χώρας και ειδικότερα της ανώτερης δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, στην οργάνωση της ανώτερης δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, τον τρόπο εισαγωγής των μαθητών στο επίπεδο αυτό, το αναλυτικό πρόγραμμα, την αξιολόγηση των μαθητών και τον τρόπο εισαγωγής τους στην ανώτατη εκπαίδευση.  
 

6.1. ΗΝΩΜΕΝΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ (ΑΓΓΛΙΑ ΚΑΙ ΟΥΑΛΙΑ) 
 

Α. Σύντομη περιγραφή της δομής του εκπαιδευτικού συστήματος 
 

Η δομή του εκπαιδευτικού συστήματος στην Αγγλία και την Ουαλία αποτελείται από την πρωτοβάθμια (primary education ή «first schools»), τη δευτεροβάθμια (secondary education ή «high schools»), τη συνεχιζόμενη (further education institutions) και την ανώτερη (higher education institutions) εκπαίδευση.

   Η υποχρεωτική εκπαίδευση διαρκεί 11 χρόνια, από την ηλικία των 5 μέχρι αυτή των 16 ετών. Η πλειονότητα των μαθητών εισάγεται στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση στην ηλικία των 11 ετών αφού έχει ολοκληρώσει τη φοίτηση στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση¹⁷. H πλειονότητα των μαθητών παρακολουθεί το δευτεροβάθμιο σχολείο που είναι γνωστό ως «comprehensive school». Το 90% περίπου των σχολείων¹⁸ ανήκει σε αυτόν τον τύπο σχολείου. Η εισαγωγή των μαθητών στα comprehensive schools γίνεται χωρίς εξετάσεις. Το ανώτερο επίπεδο της υποχρεωτικής εκπαίδευσης διαρκεί από το 14^ο έως το 16^ο έτος. Σύμφωνα με το Εθνικό Αναλυτικό Πρόγραμμα (National Curriculum) που προέκυψε από την Πράξη Εκπαιδευτικής Μεταρρύθμισης 1988 (Education Reform Act 1988) οι 4 παιδαγωγικοί κύκλοι (key-stages) που καθιερώθηκαν για την υποχρεωτική εκπαίδευση είναι οι εξής:

   Μετά την ολοκλήρωση της υποχρεωτικής εκπαίδευσης, οι μαθητές μπορούν να συνεχίσουν στην ανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση που διαρκεί 2 χρόνια από την ηλικία των 16-18 ετών. Η ανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση παρέχεται:

   Οι μαθητές στη μετα-υποχρεωτική εκπαίδευση μπορούν να παρακολουθήσουν μαθήματα γενικής παιδείας, επαγγελματικής εκπαίδευσης ή ένα συνδυασμό και των δύο. Το δευτεροβάθμιο σχολείο και το κολέγιο έκτης τάξης¹⁹ παρέχουν γενική εκπαίδευση. Το κολέγιο συνεχιζόμενης Εκπαίδευσης παρείχε κυρίως επαγγελματική εκπαίδευση αν και αρκετά κολέγια τώρα παρέχουν και γενική εκπαίδευση. Το Τριτοβάθμιο κολέγιο συνδυάζει τις λειτουργίες του κολεγίου συνεχιζόμενης εκπαίδευσης και του κολεγίου έκτης τάξης και προσφέρει μια πλήρη σειρά μαθημάτων γενικής και επαγγελματικής εκπαίδευσης.

   Η Ανώτερη εκπαίδευση παρέχεται στα πανεπιστήμια²⁰, στα κολέγια ανώτερης εκπαίδευσης και σε μικρό αριθμό πανεπιστημιακών κολεγίων. 
 

Β. Οργάνωση της ανώτερης δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης 
 

Το 2001 δημιουργήθηκε από την κυβέρνηση το Τμήμα για την Εκπαίδευση και τις Δεξιότητες (Department for Education and Skills – DfES) το οποίο είναι υπεύθυνο  για την εκπαίδευση, την κατάρτιση (training) και τη «δια βίου μάθηση». Μέσα στο πλαίσιο της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης που εφαρμόζεται τα τελευταία χρόνια, η κυβέρνηση επιθυμεί να δημιουργήσει μια πολυσυλλεκτική κοινωνία και να ενισχύσει τη θέση των ατόμων σε μια παγκόσμια ανταγωνιστική οικονομία.  Αυτό το έργο επιτελείται από τους στόχους του DfES που είναι:

Η Αρχή για τους Τίτλους Σπουδών και το Αναλυτικό Πρόγραμμα (Qualifications and Curriculum Authority) ή QCA²¹

Οι επιτροπές που χορηγούν τους τίτλους²² υποβάλλουν τα προγράμματα των κύκλων σπουδών προς έγκριση στο QCA. Ο αντίστοιχος φορέας για την Ουαλία είναι η Αρχή για τους Τίτλους Σπουδών, το Αναλυτικό Πρόγραμμα και την Αξιολόγηση της Ουαλίας (Qualifications, Curriculum and Assessment Authority For Wales) ή ACCAC.

   Από τον Απρίλη του 2001 δύο νέοι φορείς είναι υπεύθυνοι επίσης για την εκπαίδευση και κατάρτιση των μαθητών που η ηλικία τους είναι άνω των 16 ετών: το Συμβούλιο για την Μάθηση και τις Δεξιότητες στην Αγγλία (Learning and Skills Council for England –LSC) και το Εθνικό Συμβούλιο για την Εκπαίδευση και την Κατάρτιση της Ουαλίας που είναι γνωστό ως Εθνικό Συμβούλιο ELWa (National Council For Education and Training in Wales). Το LSC εργάζεται μέσω ενός δικτύου στο οποίο συμμετέχουν 47 τοπικά Συμβούλια για τη Μάθηση και τις Δεξιότητες. Το Γραφείο για τις Προδιαγραφές στην Εκπαίδευση (Office for Standards in Education – OFSTED) είναι υπεύθυνο για την εποπτεία της παρεχόμενης εκπαίδευσης στα σχολεία και τα κολέγια της ανώτερης δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Σημαντικός είναι επίσης ο ρόλος των Τοπικών Φορέων Εκπαίδευσης LEA (Local Education Authority).

   Tα δυο έτη της ανώτερης δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης για τους μαθητές ηλικίας 16 έως 18 ετών αποκαλούνται συνήθως «έκτη τάξη» (sixth form). H προαγωγή από το πρώτο έτος στο δεύτερο γίνεται αυτόματα. Οι μαθητές που έχουν ολοκληρώσει τους κύκλους μαθημάτων του πρώτου έτους εισέρχονται σε πιο προχωρημένους κύκλους μαθημάτων ή μετεγγράφονται στα Ιδρύματα Συνεχιζόμενης Εκπαίδευσης ή εισέρχονται στην αγορά εργασίας. Δεν υπάρχει Εθνικό Αναλυτικό Πρόγραμμα και Παιδαγωγικοί κύκλοι (key-stages) στην ανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Σε αυτή τη φάση οι επιλογές των μαθητών καθορίζουν το περιεχόμενο του Αναλυτικού Προγράμματος. Οι επιλογές τους είναι συνυφασμένες με τους εθνικά αναγνωρισμένους τίτλους σπουδών και την εξεταστέα ύλη που έχουν αποφασίσει οι επιτροπές εξετάσεων και χορήγησης των τίτλων. Όλα τα μαθήματα στην ανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση είναι μαθήματα επιλογής.

   Τα σχολεία έχουν την υποχρέωση να παρέχουν θρησκευτική παιδεία σε όλους τους μαθητές 16-18 ετών. Όταν οι γονείς δηλώσουν ότι δεν επιθυμούν την παρακολούθηση των μαθημάτων των «Θρησκευτικών» τότε οι μαθητές απαλλάσσονται από αυτά τα μαθήματα. Στη διάρκεια των δύο αυτών ετών οι μαθητές επιλέγουν όποιο συνδυασμό κύκλων μαθημάτων επιθυμούν από τη σειρά των μαθημάτων που παρέχονται στο σχολείο εντός των δυνατοτήτων του ωρολογίου προγράμματος. Οι μαθητές επιλέγουν τα μαθήματα με στόχο τη δυνατότητα συμμετοχής στις εξετάσεις για την απόκτηση κάποιου τίτλου σπουδών.

   Η ποικιλία των τίτλων  σπουδών που παρέχονται σε αυτό το επίπεδο είναι μεγάλη.  Υπάρχουν π.χ. τουλάχιστον 16.000 επαγγελματικοί τίτλοι σπουδών (την πλειοψηφία των οποίων απονέμουν τα Ιδρύματα Συνεχιζόμενης Εκπαίδευσης και όχι τα σχολεία). Αυτή η ποικιλία αντανακλά το φάσμα των στόχων που καλούνται να υπηρετήσουν οι τίτλοι σπουδών. Τα σχολεία παρέχουν κυρίως τους παρακάτω τίτλους²³:

Το σχολικό έτος αρχίζει συνήθως την 1^η εβδομάδα του Σεπτεμβρίου και διαρκεί μέχρι την 3^η εβδομάδα του Ιουλίου και αποτελείται από 380 διδακτικές περιόδους πρωινού ωραρίου (half-day sessions). Χωρίζεται σε 3 τρίμηνα, με μια μεγάλη περίοδο διακοπών που διαρκεί 6 εβδομάδες τον Ιούλιο και τον Αύγουστο και μια περίοδο διακοπών μικρότερης διάρκειας 2-3 εβδομάδων τα Χριστούγεννα και το Πάσχα και 1 εβδομάδας στο μέσο κάθε τριμήνου. Η σχολική εβδομάδα αρχίζει τη Δευτέρα και τελειώνει την Παρασκευή. Η σχολική ημέρα χωρίζεται σε 2 διδακτικές περιόδους, μία το πρωί ( συνήθως μεταξύ 9 π.μ. και 12 το μεσημέρι) και μία το απόγευμα (συνήθως μεταξύ 1 μ.μ. και 3.30 μ.μ.). Δεν υπάρχει προκαθορισμένος αριθμός μαθημάτων που πρέπει να διδαχθεί εβδομαδιαίως. Οι κύκλοι μαθημάτων σε όλα τα εκπαιδευτικά ιδρύματα που παρέχουν μετα-δευτεροβάθμια εκπαίδευση ποικίλουν όσον αφορά τη διάρκεια και τον αριθμό των διδακτικών ωρών εβδομαδιαίως.

   Στη συνεχιζόμενη εκπαίδευση το ακαδημαϊκό έτος διαρκεί από την 1^η Σεπτεμβρίου μέχρι την 31 Αυγούστου, αν και το διδακτικό έτος είναι γενικά μικρότερο. Οι μαθητές παρακολουθούν 3 τρίμηνα με διακοπές τα Χριστούγεννα, το Πάσχα και το καλοκαίρι. Κάποιοι κύκλοι μαθημάτων συνδυάζουν περιόδους ακαδημαϊκών σπουδών με περιόδους εργασιακής εμπειρίας εναλλάξ. Υπάρχει η δυνατότητα παρακολούθησης εντατικών κύκλων μαθημάτων για μια σύντομη περίοδο, η οποία μπορεί να περιλαμβάνει και την περίοδο των καλοκαιρινών διακοπών. Τα εκπαιδευτικά ιδρύματα συνεχιζόμενης εκπαίδευσης έχουν 3 διδακτικές περιόδους ημερησίως: το πρωί, το απόγευμα και το βράδυ.

   Η παρακολούθηση των μαθημάτων και η αξιολόγηση είναι προαιρετική στο επίπεδο της μετά-υποχρεωτικής εκπαίδευσης. Οι μαθητές όμως όπως είναι αναμενόμενο συμμετέχουν στη διαδικασία αξιολόγησης εφόσον αποβλέπουν στην περαιτέρω συνέχιση των σπουδών τους. Η μετα-υποχρωτική εκπαίδευση παρέχεται δωρεάν μέχρι την ηλικία των 19 ετών.  
 

Γ. Εισαγωγή μαθητών στην ανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση 
 

Στην ανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση μπορούν να εγγραφούν οι μαθητές που έχουν ολοκληρώσει το πρόγραμμα σπουδών της υποχρεωτικής εκπαίδευσης. Δεν υπάρχουν προϋποθέσεις για την εισαγωγή τους. Όμως τα σχολεία και τα κολέγια συνήθως θέτουν προϋποθέσεις για την εισαγωγή των μαθητών σε συγκεκριμένους κύκλους μαθημάτων. Αυτές οι προϋποθέσεις αφορούν τις επιδόσεις των μαθητών στις εξετάσεις για την απόκτηση του Γενικού Πιστοποιητικού της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης GCSE (General Certificate of Secondary Education). Κριτήρια εισαγωγής αποτελούν για κάποια σχολεία οι υψηλές βαθμολογίες (Α έως C, όπου το Α είναι άριστα) σε 5 τουλάχιστον μαθήματα του GCSE, ενώ για κάποια άλλα σχολεία η βαθμολογία (συνήθως από C και πάνω) για τα συγκεκριμένα μαθήματα που θα μελετήσουν οι μαθητές για τις εξετάσεις GCE ´A´ Level. Οι μαθητές μπορούν να κάνουν αιτήσεις εγγραφής σε οποιοδήποτε εκπαιδευτικό ίδρυμα προσφέρει τους κύκλους μαθημάτων για τους οποίους ενδιαφέρονται.  
 

Δ. Aναλυτικό Πρόγραμμα 
 

Δεν υπάρχουν υποχρεωτικά μαθήματα στην ανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Οι μαθητές επιλέγουν τους κύκλους μαθημάτων που θα ακολουθήσουν από μια ποικιλία μαθημάτων που προσφέρει το σχολείο ή το Ίδρυμα Συνεχιζόμενης Εκπαίδευσης Η επιλογή καθορίζεται από τους τίτλους σπουδών που θέλουν να αποκτήσουν. Το αναλυτικό πρόγραμμα ποικίλει ανάλογα με τον κύκλο μαθημάτων που έχει επιλεγεί. Η διδασκαλία γίνεται σε ολιγομελή τμήματα από καθηγητές εξειδικευμένους στο συγκεκριμένο μάθημα.

   Πριν από την μεταρρύθμιση του 2000 ένα εκπαιδευτικό ίδρυμα, ανάλογα με το μέγεθος του, προσέφερε ένα αριθμό μαθημάτων που συνήθως κυμαινόταν ανάμεσα στα 8 έως 30 μαθήματα στο επίπεδο GCE ´A´ Level. Οι μαθητές που παρακολουθούσαν τον κύκλο σπουδών GCE ´A´ Level, συνήθως είχαν 2 έως 4 μαθήματα, από τα οποία ένα ήταν μάθημα γενικών σπουδών. Συνήθως το ωρολόγιο πρόγραμμα ενός μαθητή που παρακολουθούσε 3 GCE ´A´ Levels ήταν 18 διδακτικές ώρες την εβδομάδα, αφήνοντας αρκετό χρόνο για ατομική μελέτη και άλλες δραστηριότητες.

   Mετά τη μεταρρύθμιση του 2000 οι μαθητές ενθαρρύνονται να μελετούν ένα μεγαλύτερο αριθμό μαθημάτων (συνήθως μέχρι 5) στο πρώτο έτος της έκτης τάξης. Με την επιτυχή ολοκλήρωση των μαθημάτων του πρώτου έτους απονέμεται στους μαθητές ο τίτλος σπουδών GCE ‘AS’ qualifications (GCE Advanced Subsidiary qualifications)²⁴. Στο δεύτερο και τελευταίο έτος της έκτης τάξης οι μαθητές μελετούν 3 από τα μαθήματα του προηγούμενου έτους για την απόκτηση του GCE ´A´ Level. Ένας πλήρης κύκλος σπουδών  GCE ´A´ Level περιλαμβάνει 6 modules (αυτόνομες, ολοκληρωμένες μαθησιακές ενότητες), με εξετάσεις που δίνονται κατά τη διάρκεια των 2 ετών ή στο τέλος του κύκλου μαθημάτων. Οι πρώτες 3 ενότητες (modules) οδηγούν στη λήψη του GCE ‘AS’ qualifications το οποίο αποτελεί ένα ενδιάμεσο επίπεδο ανάμεσα στο GCE ´A´ Level και το GCSE. Οι μαθητές είναι ελεύθεροι να επιλέξουν όποιο συνδυασμό θέλουν, το GCE ´A´ Level και/ή το  GCE ‘AS’ qualifications εντός των πλαισίων του ωρολογίου προγράμματος του σχολείου και των μαθημάτων που προσφέρονται. Οι πρώτες εξετάσεις για το GCE ‘AS’ qualifications διενεργήθηκαν το καλοκαίρι του 2001 και για το GCE ´A´ Level το καλοκαίρι του 2002.

   Οι εκπαιδευτικοί είναι ελεύθεροι να αποφασίσουν για τις κατάλληλες διδακτικές μεθόδους και το διδακτικό υλικό. Συνήθως συνεργάζονται για την επιλογή των μεθόδων και του εκπαιδευτικού υλικού με τον υπεύθυνο του τμήματος (head of department), ο οποίος είναι εκπαιδευτικός και είναι υπεύθυνος για ένα συγκεκριμένο πεδίο μαθημάτων. Ο υπεύθυνος του τμήματος καθοδηγεί και βοηθά τους εκπαιδευτικούς. Δεν υπάρχουν προκαθορισμένα κείμενα ή βιβλία, εκτός από εκείνα που έχουν ορισθεί ως απαραίτητα στην εξεταστέα ύλη από τις επιτροπές εξετάσεων, όπως π.χ. τα λογοτεχνικά κείμενα. Οι μαθητές έχουν πρόσβαση στους ηλεκτρονικούς υπολογιστές σε όλα τα σχολεία. Οι εκπαιδευτικοί χρησιμοποιούν για τη διδασκαλία τους οπτικοακουστικά μέσα (βίντεο, διαφάνειες, ραδιόφωνο, κασετόφωνο,  τηλεόραση²⁵, διαδίκτυο).

   Στο επίπεδο της ανώτερης δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης δεν υποδεικνύεται συγκεκριμένος χρόνος που θα πρέπει να αφιερωθεί για την εργασία στο σπίτι όπως συμβαίνει με τους μαθητές της υποχρεωτικής εκπαίδευσης. Η εργασία στο σπίτι βασίζεται στα ατομικά προγράμματα των μαθητών. Εντούτοις, τα σχολεία ενθαρρύνονται να καθοδηγούν μαθητές και γονείς για το χρόνο που απαιτείται ούτως ώστε να επιτυγχάνεται το απαιτούμενο επίπεδο γνώσης.

   Στην Ουαλία, μετά το 2000, όλοι οι μαθητές της μετα-υποχρεωτικής εκπαίδευσης ενθαρρύνονται να ακολουθήσουν ένα πρόγραμμα εκπαίδευσης προσανατολισμένο προς την εργασία (work related education – WRE), το οποίο δεν είναι υποχρεωτικό (ACCAC 2000).     
 
 
 
 

Ε. Αξιολόγηση του μαθητή στην ανώτερη γενική δευτεροβάθμια εκπαίδευση 
 

Οι διατάξεις που αφορούν την αξιολόγηση στο Εθνικό Αναλυτικό Πρόγραμμα δεν ισχύουν για τους μαθητές την ανώτερης δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Η αξιολόγηση βασίζεται κυρίως στις απαιτήσεις που έχουν θέσει οι φορείς απονομής των τίτλων. Το Τμήμα για την Εκπαίδευση και Εργασία (Department of Education and Employment ή  DfEE) της Αγγλίας στην εγκύκλιο 17/97 και η Εθνοσυνέλευση της Ουαλίας (National Assembly for Wales ή  NafW) στην εγκύκλιο 35/98 καθορίζουν ότι στα ιδρύματα μετα-υποχρεωτικής εκπαίδευσης, οι διευθυντές είναι υποχρεωμένοι να συντάσσουν τουλάχιστον μία γραπτή αναφορά  στο τέλος κάθε ακαδημαϊκού έτους (το αργότερο έως τις 30 Σεπτεμβρίου) που αφορά την πρόοδο κάθε μαθητή. Η αναφορά για τους μαθητές πρέπει να περιέχει στοιχεία που αφορούν:

   Οι μαθητές της ανώτερης δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης αξιολογούνται κυρίως από τη συμμετοχή τους στις εξετάσεις για την απόκτηση τίτλων σπουδών: GCE ´A´ Levels, GCE Advanced Subsidiary qualifications, General National Vocational Qualifications (GNVQs), Vocational A Levels, GCSEs or Vocational GCSEs.

   Βασικές Δεξιότητες (Κey skills) στην Αγγλία θεωρούνται οι δεξιότητες που χρειάζονται για να επιτύχει κανείς στην εργασία, την εκπαίδευση και την καθημερινή ζωή. Υπάρχουν έξι βασικές Δεξιότητες που αξιολογούνται: η επικοινωνία, η χρήση των αριθμών, η τεχνολογία επικοινωνιών, η συνεργασία με τους άλλους, η προσπάθεια κατάκτησης των μηχανισμών μάθησης και της επίδοσης και η επίλυση προβλημάτων. Οι πρώτες τρεις μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο μελέτης και να αξιολογηθούν μετά από εξετάσεις εντός και εκτός σχολείου. Οι επόμενες τρεις αναφέρονται ως «ευρύτερες» Βασικές Δεξιότητες και πιστοποιούνται μετά από εξετάσεις εντός του σχολείου.  
 

Στ. Πιστοποίηση  
 

Οι μαθητές στην ανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση επιλέγουν ένα αριθμό μαθημάτων τα οποία οδηγούν στη λήψη εγκεκριμένων τίτλων σπουδών όπως:

Α. GCE ´A´ Levels (General Cerificate of Education Advanced Level) το Γενικό Πιστοποιητικό της Εκπαίδευσης, Προχωρημένο Επίπεδο και GCE ΄AS΄ Level (General Cerificate of Education Advanced Subsidiary qualifications) το Γενικό Πιστοποιητικό της Εκπαίδευσης, Προχωρημένο επίπεδο, Κατώτερος τίτλος σπουδών. Το GCE ´A´ Levels  είναι ο τίτλος σπουδών που απονέμεται στους μαθητές, μετά από εξωτερικές εξετάσεις, όταν ολοκληρώσουν την ανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Οι θεματικές περιοχές  που εξετάζονται είναι ποικίλες. Ένας πλήρης κύκλος σπουδών  GCE ´A´ Level αποτελείται από 6 modules (αυτόνομες, ολοκληρωμένες μαθησιακές ενότητες). Οι μαθητές επιλέγουν ένα συνδυασμό μαθημάτων στα οποία θέλουν να εξεταστούν. Πρωταρχικός στόχος της εξεταστικής διαδικασίας είναι να διασφαλισθεί ότι έχει αναπτυχθεί γνώση εις βάθος, κατανόηση και δεξιότητες σε ένα αντικείμενο ή επιστημονικό κλάδο. Η καλή επίδοση σε αυτές τις εξετάσεις είναι καθοριστική για την εισαγωγή στο πανεπιστήμιο. Το GCE ΄AS΄ Level είναι ο τίτλος σπουδών που βρίσκεται ανάμεσα στο GCE ´A´ Levels και το GCSE. Αποτελείται από 3 ενότητες (modules) που καλύπτουν τη μισή ύλη του GCE ´A´ Level. Απονέμεται στους μαθητές, μετά από εξωτερικά εγκεκριμένες εξετάσεις, όταν ολοκληρώσουν το πρώτο έτος της ανώτερης δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.

Β. GCSE (General Certificate of Secondary Education), το Γενικό Πιστοποιητικό της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης είναι ο τίτλος που απονέμεται στους μαθητές όταν τελειώνουν την υποχρεωτική εκπαίδευση σε ηλικία 15-16 ετών συμμετέχοντας σε εξωτερικά εγκεκριμένες εξετάσεις. Οι μαθητές εξετάζονται σε μια σειρά μαθημάτων ο αριθμός των οποίων δεν είναι καθορισμένος. Πολλοί μαθητές επαναλαμβάνουν αυτές τις εξετάσεις μετά την ηλικία των 16 ετών προκειμένου να βελτιώσουν τους βαθμούς που είχαν πάρει παλαιότερα ώστε να αυξήσουν τις πιθανότητες εισαγωγής του στο Ανώτερο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα που επιθυμούν.

Γ. General National Vocational Qualifications (GNVQs), Vocational A Levels ή Advanced Vocational Cerificate of Education (AVCE), Vocational ΄AS΄ Level και Vocational GCSEs. Ο κύκλος σπουδών που οδηγεί στις εξετάσεις για την απόκτηση του General National Vocational Qualifications (GNVQs) ή Γενικού Εθνικού Επαγγελματικού τίτλου σπουδών έχει ως στόχο να προσφέρει μια εκτενή προετοιμασία για την επαγγελματική απασχόληση όπως και πρόσβαση για την επαγγελματική εκπαίδευση στην Ανώτερη Εκπαίδευση. Αποτελεί έναν αντίστοιχο τίτλο του GCE ´A´ Levels. Υπάρχουν 14 ειδικότητες²⁶ που διδάσκονται σε 3 επίπεδα α) βασικό επίπεδο (foundation), β) μέσο επίπεδο (intermediate level) και γ) προχωρημένο επίπεδο (advanced level). Το Vocational ΄AS΄ Level αντιστοιχεί στο  GCE AS Levels. Ο τίτλος Vocational GCSEs έχει εισαχθεί για να αντικαταστήσει τα επίπεδα βασικό επίπεδο (foundation) και μέσο επίπεδο (intermediate level) του GNVQs.

   Το καλοκαίρι του 2002 άρχισαν να απονέμονται τα Βραβεία Advanced Extension Awards (AEAs) μετά από τη συμμετοχή σε εξετάσεις στους μαθητές ηλικίας 18 ετών. Έχουν ως στόχο να επιτρέψουν στους αριστούχους μαθητές (10% των μαθητών) του προχωρημένου επιπέδου να αποδείξουν πόσο έχουν εντρυφήσει σε κάποιο μάθημα. Αυτό το Βραβείο (ΑΕΑ) απονέμεται και για την κριτική σκέψη. Τα (AEAs) απαιτούν βαθύτερη κατανόηση από το GCE ´A´ Level και απονέμονται με βαθμούς «αξίας» (merit) και «διάκρισης» (distinction). 

   Από το Σεπτέμβριο του 2002 εφαρμόζεται πιλοτικά η διαδικασία απόκτησης πτυχίου Baccalaureate σε 18 σχολεία και Ιδρύματα Συνεχιζόμενης Εκπαίδευσης στην Ουαλία. Το Baccalaureate είναι ένας νέος τίτλος σπουδών που απονέμεται σε αποφοίτους της ανώτερης δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και έχει ως στόχο την ισότιμη αναγνώριση με τους ακαδημαϊκούς και επαγγελματικούς τίτλους σπουδών που προαναφέρθηκαν. Ταυτόχρονα προσφέρεται σε 3 μόνο σχολεία της Ουαλίας η πιθανότητα απόκτησης του Διεθνούς Baccalaureate (International Baccalaureate)  
 

Ζ. Εισαγωγή στο πανεπιστήμιο  
 

Σε γενικές γραμμές οι τίτλοι: GCE ´A´ Levels, GCE Advanced Subsidiary qualifications, General National Vocational Qualifications (GNVQs), Vocational A Levels και Vocational GCSEs δίνουν τη δυνατότητα πρόσβασης σε κάποιο από τα Ιδρύματα Ανώτερης Εκπαίδευσης. Τα Ιδρύματα Ανώτερης Εκπαίδευσης αποτελούν αυτόνομους φορείς και το κάθε ένα από αυτά αποφασίζει τη δική του πολιτική όσον αφορά τις προϋποθέσεις εισαγωγής των υποψηφίων. Διαπιστώνεται μεγάλος ανταγωνισμός στη διεκδίκηση της εισαγωγής σε κάποια ιδρύματα. Συνήθως απαιτούνται τουλάχιστον 3 μαθήματα του τίτλου GCSE με βαθμό C ή μεγαλύτερο, και GCE ´A´ Levels σε δυο διαφορετικά μαθήματα με βαθμό τη βάση. Στις περισσότερες περιπτώσεις η ελάχιστη προϋπόθεση είναι η βάση στις εξετάσεις για την απόκτηση του GCE ´A´ Levels ή άλλο αντίστοιχο τίτλο (αν και αυτό ποικίλει από πανεπιστήμιο σε πανεπιστήμιο ή από τμήμα σε τμήμα²⁷). Εν τούτοις πολλά ιδρύματα δέχονται αιτήσεις και από υποψηφίους συνήθως μεγαλύτερης ηλικίας, οι οποίοι έχουν την κατάλληλη εμπειρία αλλά υστερούν στα τυπικά προσόντα.

   Στην Αγγλία, μέσα στα πλαίσια της μεταρρύθμισης που είχε εξαγγελθεί (DfES, 2002), σχεδιάστηκε η εισαγωγή του διπλώματος εγγραφής στη τριτοβάθμια εκπαίδευση (Matriculation diploma). Σε αυτό θα περιέχονται στοιχεία για τις επιδόσεις στα μαθήματα και τις ευρύτερες δραστηριότητες των μαθητών. 
 
 
 
 

6.2. ΦΙΝΛΑΝΔΙΑ 
 

Α. Σύντομη περιγραφή της δομής του εκπαιδευτικού συστήματος 
 

Οι μαθητές παρακολουθούν την ενιαία δομή υποχρεωτικής εκπαίδευσης (comprehensive school-Peruskoulou/ Grundskola) από την ηλικία των 7 μέχρι την ηλικία των 16 ετών.  Μετά την ολοκλήρωση της υποχρεωτικής εκπαίδευσης, οι μαθητές μπορούν να συνεχίσουν στην ανώτερη γενική δευτεροβάθμια εκπαίδευση που παρέχεται στο Lukio/Gymnasium (διάρκειας 3 χρόνων, από την ηλικία των 16-19 ετών) ή παρακολουθούν ένα κύκλο μαθημάτων βασικής επαγγελματικής εκπαίδευσης (Ammatillnen oppilaitos/ Yrkeslaroansαlt) και κατάρτισης. 
 

Β. Οργάνωση της ανώτερης γενικής δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης 
 

Η γενική ανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση παρέχει τη δυνατότητα στους μαθητές να συνεχίσουν στο πανεπιστήμιο, το πολυτεχνείο ή την επαγγελματική εκπαίδευση.

   Οι στόχοι της ανώτερης γενικής δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης είναι η ανάπτυξη της προσωπικότητας των μαθητών και η παροχή των γνώσεων και των δεξιοτήτων που είναι απαραίτητες για τις περαιτέρω σπουδές τους, για την εργασιακή τους ζωή, για τα προσωπικά τους ενδιαφέροντα και για την ανάπτυξη της προσωπικότητας τους. Επιπλέον, η εκπαίδευση πρέπει να παρέχει ευκαιρίες στους μαθητές για «δια βίου μάθηση» και αυτο-ανάπτυξη κατά τη διάρκεια όλης της ζωής τους.

   Το πρόγραμμα σπουδών του σχολείου της γενικής ανώτερης δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης διαρκεί 3 χρόνια και απαιτεί την ολοκλήρωση τουλάχιστον 75 κύκλων μαθημάτων. Η μέση διάρκεια ενός κύκλου μαθημάτων είναι 38 ώρες. Η διάρκεια της σχολικής ώρας είναι 45 λεπτά. Το Lukio/Gymnasium τηρεί ένα σύστημα 5-6 περιόδων, που σημαίνει ότι χρησιμοποιούνται 5 ή 6 διαφορετικά ωρολόγια προγράμματα κατά τη διάρκεια του σχολικού έτους. Οι μαθητές επιλέγουν κύκλους μαθημάτων από τον «κατάλογο μαθημάτων» (course tray) που προσφέρονται για τη συγκεκριμένη περίοδο και τα ατομικά ημερήσια ή εβδομαδιαία προγράμματα των μαθητών που διαμορφώνονται ανάλογα με τα μαθήματα που επιλέγουν.

   Ο μαθητής μπορεί να ολοκληρώσει το πρόγραμμα σπουδών σε 2-4 έτη διότι η διδασκαλία δεν είναι οργανωμένη με τη μορφή σχολικών τάξεων (non graded form). Οι μαθητές μπορεί να επιλέξουν τη χρονική περίοδο που θα παρακολουθήσουν  τους κύκλους μαθημάτων που παρέχει το σχολείο. Το μέγιστο χρονικό διάστημα ολοκλήρωσης της φοίτησης δεν μπορεί να υπερβαίνει τα 4 χρόνια. Δυνατότητα παράτασης για την περίοδο ολοκλήρωσης μπορεί να δοθεί για νόμιμους λόγους. 
 

Γ. Εισαγωγή μαθητών στην ανώτερη γενική δευτεροβάθμια εκπαίδευση 
 

Στην ανώτερη γενική δευτεροβάθμια εκπαίδευση εισάγονται οι μαθητές που έχουν ολοκληρώσει το πρόγραμμα σπουδών της υποχρεωτικής εκπαίδευσης. Τα κριτήρια επιλογής των μαθητών καθορίζονται από το Υπουργείο Παιδείας. Βασικό κριτήριο αποτελεί ο μέσος όρος των βαθμών σε συγκεκριμένα μαθήματα που αναγράφονται στο πιστοποιητικό αποφοίτησης. Τα πιθανά εισαγωγικά τεστ ή τα τεστ ικανότητας αποφασίζονται από τον υπεύθυνο φορέα (ο δήμος ή άλλος φορέας) και είναι δυνατόν να λαμβάνονται υπόψη η προηγούμενη εκπαίδευση των υποψηφίων, τα προσωπικά ενδιαφέροντα ή άλλες πρόσθετες αποδεδειγμένες δεξιότητες. Τα ίδια κριτήρια επιλογής εφαρμόζονται σε όλους τους υποψηφίους. 
 

Δ. Aναλυτικό Πρόγραμμα²⁸ 
 

Το Υπουργείο Εθνικής Παιδείας αποφασίζει για τους γενικούς στόχους και το κεντρικό περιεχόμενο της γενικής και επαγγελματικής ανώτερης δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Κάθε φορέας που παρέχει εκπαίδευση προετοιμάζει το τοπικό αναλυτικό πρόγραμμα με βάση το εθνικό κεντρικό αναλυτικό πρόγραμμα (core curriculum).

   Το Φινλανδικό σύστημα για το αναλυτικό πρόγραμμα εμπεριέχει όχι μόνο το κεντρικό αναλυτικό πρόγραμμα (core curricula), την κατανομή των διδακτικών ωρών (classroom hours), τον προσδιορισμό της ελάχιστης διδακτέας ύλης που έχει θεσπιστεί από την κυβέρνηση, αλλά και τα επί μέρους σχολικά αναλυτικά προγράμματα. Οι δημοτικές αρχές ή ο ιδιοκτήτης του σχολείου έχει πολύ σημαντικό «λόγο» στον τρόπο που οργανώνεται η εργασία στο σχολικό επίπεδο. Το αναλυτικό πρόγραμμα είναι πολύ ευέλικτο.

   Στο πρόγραμμα σπουδών της ανώτερης γενικής δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης υπάρχουν υποχρεωτικά μαθήματα (compulsory) και μαθήματα επιλογής(elective). Οι μαθητές είναι υποχρεωμένοι να ολοκληρώσουν τα υποχρεωτικά μαθήματα και επιπλέον να παρακολουθήσουν έναν αριθμό μαθημάτων εξειδίκευσης (specialization) και εφαρμοσμένων μαθημάτων (applied). Τα υποχρεωτικά μαθήματα του προγράμματος σπουδών είναι: η Μητρική γλώσσα και Λογοτεχνία (Φιλανδικά ή Σουηδικά), η δεύτερη Εθνική Γλώσσα (Σουηδικά ή Φιλανδικά), οι Ξένες Γλώσσες, τα Μαθηματικά, οι Φυσικές Επιστήμες, οι Ανθρωπιστικές και Κοινωνικές Επιστήμες, τα Θρησκεία ή Ηθική, η Φυσική Αγωγή, τα Εικαστικά, τα Πρακτικά μαθήματα. Τα μαθήματα εξειδίκευσης έχουν άμεση συνάφεια με τα υποχρεωτικά μαθήματα και έχουν ως στόχο την παρακολούθηση της προόδου των μαθητών. Τα σχολεία είναι υποχρεωμένα να παρέχουν μαθήματα εξειδίκευσης ούτως ώστε να μπορούν οι μαθητές να επιλέγουν για να συνθέσουν το ατομικό πρόγραμμα σπουδών. Τα εφαρμοσμένα μαθήματα είναι ενοποιημένοι κύκλοι μαθημάτων (integrative courses) που περιέχουν στοιχεία από ποικίλα μαθήματα, μεθοδολογικές προσεγγίσεις και κύκλους μαθημάτων του συγκεκριμένου σχολείου. Τα εφαρμοσμένα μαθήματα είναι μαθήματα επιλογής που είναι δυνατόν να αφορούν επαγγελματικές ή άλλες σπουδές. Ο φορέας που παρέχει την ανώτερη γενική δευτεροβάθμια εκπαίδευση αποφασίζει για το αν θα συμπεριληφθούν εφαρμοσμένα μαθήματα στο αναλυτικό πρόγραμμα.

   Οι μέθοδοι διδασκαλίας επιλέγονται από τους εκπαιδευτικούς. Εκτός από τις διαλέξεις των εκπαιδευτικών υπάρχουν αρκετές μαθητοκεντρικές μέθοδοι διδασκαλίας όπως συζητήσεις και εργασίες ατομικές, κατά ζεύγη ή ομαδικές. Σε αρκετά μαθήματα οι μαθητές διενεργούν έρευνες και κατόπιν ετοιμάζουν παρουσιάσεις, θεατρικά δρώμενα ή επιδείξεις ατομικά ή ομαδικά. Επιπλέον οι τάξεις κάνουν εκδρομές και εκπαιδευτικά ταξίδια. Οι θεματικές ενότητες (thematic subject modules) οι οποίες εμπεριέχουν διάφορα μαθήματα έχουν ως στόχο την ενοποίηση του αναλυτικού προγράμματος της ανώτερης γενικής δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Αυτό επιτυγχάνεται είτε με τη συνδιδασκαλία ορισμένων εκπαιδευτικών, είτε με την μέθοδο project η οποία διευκολύνει το συνδυασμό του περιεχομένου αρκετών μαθημάτων.

   Ο Πίνακας 1 παρουσιάζει την κατανομή του χρόνου στην ανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Η μέση προγραμματισμένη διδακτέα ύλη είναι 38 διδακτικές ώρες για κάθε κύκλο μαθήματος (course). Συνεπώς ο αριθμός των κύκλων μαθημάτων στον παρακάτω πίνακα θα πρέπει να πολλαπλασιαστεί με το 38 για να υπολογιστεί ο συνολικός αριθμός των διδακτικών ωρών που παρακολούθησε ο μαθητής κατά τη διάρκεια των σπουδών του 
 
 
 

Πίνακας 1.  
 

Ε. Αξιολόγηση του μαθητή στην ανώτερη γενική δευτεροβάθμια εκπαίδευση 
 

Η αξιολόγηση στην Φινλανδία είναι συνεχής. Έχει ως σκοπό να ενημερώσει τον μαθητή για την πρόοδο και τις επιδόσεις του και βασίζεται στους στόχους που έχει θέσει το Αναλυτικό Πρόγραμμα. Κάθε κύκλος μαθημάτων αξιολογείται αφού ολοκληρωθεί. Η αξιολόγηση γίνεται εσωτερικά από το κάθε σχολείο με την μορφή γραπτών τεστ και με τη συνεχή αξιολόγηση της σχολικής εργασίας. Σύμφωνα με το διάταγμα που αφορά την ανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση κάθε μάθημα ή ομάδα μαθημάτων αξιολογείται από τον ίδιο τον εκπαιδευτικό που διδάσκει το μάθημα /μαθήματα ή από ξεχωριστούς καθηγητές σε συνεργασία με τους διδάσκοντες. Η τελική αξιολόγηση γίνεται από το διευθυντή σε συνεργασία με τους συγκεκριμένους εκπαιδευτικούς.

   Για την αξιολόγηση χρησιμοποιείται βαθμολογική κλίμακα (4-10). Οι βαθμοί που αξιολογούν την επίδοση είναι: 5 επαρκής, 6 μέτρια, 7 ικανοποιητική, 8 καλή, 9 πολύ καλή, 10 άριστη γνώση και δεξιότητες. Ο βαθμός 4 χαρακτηρίζει την ανεπαρκή επίδοση. Σύμφωνα με το εθνικό κεντρικό αναλυτικό πρόγραμμα (core curriculum) για την ανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση που έχει εκδοθεί από το Υπουργείο Παιδείας η βαθμολογική κλίμακα αξιολογεί τα παρακάτω μαθήματα:

   Η συμβουλευτική μαθητών αξιολογείται με προβιβάσιμο βαθμό (pass mark). Η Φυσική Αγωγή και Υγιεινή, τα υποχρεωτικά μαθήματα που καλύπτουν μόνο ένα κύκλο μαθημάτων (course) και η Ψυχολογία αξιολογούνται με βαθμούς αν αυτό αποτελεί επιθυμία του μαθητή, διαφορετικά παίρνουν απλά προβιβάσιμο βαθμό (pass mark). Τα άλλα μαθήματα επιλογής και οι ξένες γλώσσες που καλύπτουν το ανώτερο 2 κύκλους μαθημάτων (course) αξιολογούνται σύμφωνα με τις διατάξεις του Αναλυτικού Προγράμματος. Σε κάποια σχολεία υπάρχει η δυνατότητα να δοθεί δίπλωμα (diploma) στα μαθήματα που αφορούν τις Τέχνες και Δεξιότητες. Η αξιολόγηση γίνεται από το διδάσκοντα και έναν εξωτερικό εξεταστή ο οποίος θεωρείται ειδικός στον συγκεκριμένο τομέα.

   Όταν η επίδοση του μαθητή σε έναν κύκλο μαθημάτων είτε δεν τον ικανοποιεί είτε επιθυμεί να βελτιώσει το βαθμό του υπάρχει η δυνατότητα επαναληπτικής εξέτασης για να βελτιώσει το βαθμό του. Η ύλη που εξετάζεται καθορίζεται από το πρόγραμμα σπουδών του μαθητή. Αν η επίδοση του μαθητή σε αυτήν την εξέταση είναι καλύτερη τότε καταχωρείται ο μεγαλύτερος βαθμός. 
 

Στ. Πιστοποίηση 
 

Στην ανώτερη γενική δευτεροβάθμια εκπαίδευση απονέμονται τα παρακάτω πιστοποιητικά (οι πληροφορίες που εμπεριέχονται σε αυτά αποφασίζονται από το Υπουργείο Παιδείας):

Ένα ξεχωριστό πιστοποιητικό  για την τριτοβάθμια εκπαίδευση (matriculation certificate) απονέμεται στους υποψηφίους που έχουν ολοκληρώσει με επιτυχία τις εξετάσεις για την εγγραφή στο πανεπιστήμιο (matriculation examination) και έχουν πάρει απολυτήριο Λυκείου (Lukio/Gymnasium). 
 

Ζ. Εισαγωγή στο πανεπιστήμιο 
 

Το σύστημα που εφαρμόζεται για τις εισαγωγικές εξετάσεις στο πανεπιστήμιο ή σε άλλο ίδρυμα της ανώτερης εκπαίδευσης (ylioppilastutkinto/ matriculation examination) άρχισε να εφαρμόζεται το 1996. Οι εξετάσεις λαμβάνουν χώρα την Άνοιξη και το Φθινόπωρο κάθε έτους και οι υποψήφιοι μπορούν να ολοκληρώσουν τις εξετάσεις είτε τμηματικά (με ανώτατο όριο την συμμετοχή σε 3 διαδοχικές εξεταστικές περιόδους) ή εξ ολοκλήρου σε μια εξεταστική περίοδο. Ο σκοπός των εξετάσεων είναι να διερευνηθεί «αν οι μαθητές κατέκτησαν τις γνώσεις και τις δεξιότητες που απαιτεί το Αναλυτικό Πρόγραμμα και αν έχουν την ωριμότητα που επιδιώκει το ανώτερο δευτεροβάθμιο σχολείο» (Finish Ministry of Education, 1996). 

   Οι υποψήφιοι εξετάζονται υποχρεωτικά στα παρακάτω 4 μαθήματα: 1) Μητρική Γλώσσα (Φιλανδικά /Σουηδικά), 2) Δεύτερη Εθνική Γλώσσα (Φιλανδικά /Σουηδικά), 3) Ξένη Γλώσσα, 4) Μαθηματικά και 5) Γενικές Σπουδές (Ανθρωπιστικές Σπουδές και Φυσικές Επιστήμες). Όλοι οι υποψήφιοι συμμετέχουν στις εξετάσεις της Μητρικής Γλώσσας, της Δεύτερης Εθνικής Γλώσσας και της Ξένης Γλώσσας οι οποίες είναι υποχρεωτικές και επιλέγουν την εξέταση είτε στα Μαθηματικά, είτε στις Γενικές Σπουδές²⁹. Ένας υποψήφιος μπορεί να επιλέξει έως και 8 ερωτήσεις σε κάθε εξεταζόμενο μάθημα. Από το 1996 οι υποψήφιοι μπορούν να συμμετέχουν σε ένα ή περισσότερα προαιρετικά τεστ.

   Υπάρχει ένα διαφορετικό σύστημα αξιολόγησης για τις εισαγωγικές εξετάσεις γ

------------------

Δείτε επίσης:
-- Αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου και των εκπαιδευτικών (Υπ.απόφ.Δ2/1938/1998)
-- Αξιολόγηση του εκπ/κού έργου και των εκπ/κών (Ν. 2986/2002) και
--  Προγράμματα Σπουδών στην Αγγλία, Γαλλία και Ισπανία
-- Αξιολόγηση, Βαθμολόγηση Μαθητών στη Φ.Α.

(Σημείωση: Αν εισήλθατε σε αυτή τη σελίδα από ΜΗΧΑΝΗ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗΣ ή από άλλη εξωτερική σύνδεση πιθανόν να μην βλέπετε όλη τη σελίδα μας (όλα τα frames). Για να έχετε πλήρη εξυπηρέτηση και θέαση πατήστε ΕΔΩ. Ευχαριστούμε)