ΔΥΣΛΕΞΙΑ: ΜΥΘΟΣ ΚΑΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ.

Καμιά περιοχή της ειδικής αγωγής δεν έχει γνωρίσει τόσο ραγδαία ανάπτυξη και εξαιρετικό ενδιαφέρον όσο η δυσλεξία, ενώ ο αριθμός των παιδιών που αναγνωρίζονται ως μαθησιακά αδύναμα υπερβαίνει το συνολικό αριθμό των παιδιών που υποφέρουν από εγκεφαλικές δυσλειτουργίες, επιληψία και νοητική υστέρηση.
 
Η Δυσλεξία είναι έμφυτη και οφείλεται σε εγκεφαλικές δυσλειτουργίες στο επίπεδο των νευρωνικών συνελεύσεων και εμφανίζεται σε ποσοστό 3-15% σε παιδιά της σχολικής ηλικίας, 3:2 αγόρια κορίτσια, γεγονός που αποδίδεται σε αμιγώς βιολογικούς παράγοντες.

Η αόρατη ασθένεια της εποχής μας , η ασθένεια που δεν έχει καμία σχέση με τη νοητική ικανότητα, την ηλικία ή τις εκπαιδευτικές ευκαιρίες του παιδιού και προκαλεί μια μυστηριώδη δυσκολία στο χειρισμό των λέξεων και των συμβόλων, είναι η δυσλεξία και η οποία φυσικά, βρίσκεται κάτω από την ομπρέλα των Μαθησιακών Διαταραχών.
 
Ο όρος δυσλεξία είναι αυτός που χρησιμοποιείται συνήθως. Όπως πολλοί επιστημονικοί και ιατρικοί όροι προέρχεται από την Ελληνική γλώσσα. Το πρόθεμα δυσ σημαίνει δυσκολία ή δυσλειτουργία και η ρίζα του όρου λέξη σημαίνει γλώσσα. Η πιστή μετάφραση είναι δυσκολία με τις λέξεις. Αυτό υποδηλώνει ότι το πρόβλημα δεν εντοπίζεται μόνο στην ανάγνωση αλλά και στην ορθογραφία, στη γραφή και σε άλλους τομείς της γλώσσας (Thomson 1990). Αυτή η γενική χρήση της λέξης γλώσσα είναι βασική για την κατανόηση όλων των πλευρών του προβλήματος και υποδηλώνει ότι η δυσλεξία είναι κάτι πολύ περισσότερο από μια απλή αποτυχία στην ανάγνωση, όπως παλιά συνήθιζαν να το αντιλαμβάνονται.

Ο επίσημος ορισμός της Βρετανικής Ένωσης Δυσλεξίας BDA (1996) αναφέρει ότι: Η δυσλεξία αποτελεί μια σύνθετη νευρολογική κατάσταση οργανικής προέλευσης. Τα συμπτώματα μπορεί να επηρεάζουν πολλούς τομείς της μάθησης και της λειτουργίας (του ατόμου), και μπορεί να χαρακτηριστούν ως ειδική δυσκολία στην εκμάθηση ανάγνωσης, ορθογραφίας και γραφής. Εμφανίζονται σε έναν ή και περισσότερους απο αυτούς τους τομείς αλλά μπορεί επίσης να επηρεάζουν και την ικανότητα αρίθμησης, σημειογραφικές ικανότητες (μουσική), την κινητική λειτουργία και τις οργανωτικές δεξιότητες του ατόμου. Όμως το πρόβλημα της δυσλεξίας σχετίζεται ιδιαίτερα με την εκμάθηση του γραπτού λόγου, αν και ο προφορικός λόγος μπορεί επίσης να επηρεάζεται ως ένα βαθμό.

Μερικοί παιδαγωγοί ασχολούνται με τη χρήση της ιατρικής ορολογίας για να περιγράψουν τα συμπτώματα της δυσλεξίας, αλλά οι παρακάτω όροι αποτελούν χρήσιμα χαρακτηριστικά του φαινομένου που είναι:

• η εκ γενετής δυσλεξία

• η κληρονομική δυσλεξία που προσβάλλει περισσότερο τα αγόρια από τα κορίτσια.

• η οργανικής προέλευσης δυσλεξία νευρολογική δυσλειτουργία- περιπλοκές γέννησης.

• Η ακαδημαϊκή σχολική προσαρμογή.

• η αργή ανάγνωση, μακρά διαστήματα διστακτικότητα, σπασμός, αναστροφή γραμμάτων, λέξεων και αριθμών.

• Η ψυχοκοινωνική προσαρμογή.

• Τα προβλήματα φωνολογικής ενημερότητας δυσκολία με τους φθόγγους κατά την ανάγνωση, γραφή και ορθογραφία.

• Τα γλωσσικά προβλήματα όπως αναγνώρισης λέξεων ή διόρθωσης λέξεων ή προφοράς.

• Τα προβλήματα μνήμης μικρής διάρκειας τα οποία προσβάλλουν ιδιαίτερα την ακουστική μνήμη διαδοχής (που αφορά στην αρίθμηση) ή την οπτική μνήμη διαδοχής (που χρησιμοποιείται π.χ. στην κωδικοποίηση) και οι οικογενειακοί παράγοντες.

Υπάρχουν δύο βασικοί τύποι δυσλεξίας σύμφωνα με τις πρόσφατες έρευνες του Bakker(1989).
Είναι ο τύπος L, που διαβάζει γρήγορα, παραβλέπει γράμματα, λέξεις ή ακόμα και φράσεις μέσα σε ένα κείμενο. Κάνει σημαντικά λάθη υποκατάστασης γραμμάτων στην ανάγνωσή του.
Ο δεύτερος τύπος P, εμφανίζει μια υπερανάπτυξη των λειτουργιών του δεξιού ημισφαιρίου. Αυτός ο τύπος είναι ευαίσθητος στα αντιληπτικά σύμβολα του κειμένου, διαβάζει αργά και κάνει συμπερασματικά και υποθετικά λάθη κατά τη διάρκεια της ανάγνωσης.
Οι σημερινές έρευνες στηριζόμενες σε νευροανατομικά και νευροφυσιολογικά δεδομένα προτείνουν 13 τύπους δυσλεξίας (Καραπέτσας & Μήτσιου,1998).
Με μεγαλύτερη συχνότητα εμφανίζεται η ΔΥΣΛΕΞΙΑ ΗΜΙΑΔΙΑΦΟΡΑΣ( αγνόηση των λέξεων δεξιά ή αριστερά της σελίδας κ.λ.π.),
η ΔΥΣΛΕΞΙΑ ΚΑΙ ΔΥΣΓΡΑΦΙΑ ΟΛΙΚΗΣ ΜΟΡΦΗΣ ( διαταραγμένες όλες οι λειτουργείες της γραφής),
η ΔΥΣΛΕΞΙΑ ΟΠΤΙΚΗ (παραλείψεις λέξεων, τύφλωση λέξεων, οπτικές παραλεξίες, έλλειψη διαδοχής στη γραφή και στην ανάγνωση κ.λ.π.) και
η ΔΥΣΛΕΞΙΑ ΔΥΣΜΕΤΡΙΚΗ ( δυσκολίες κατεύθυνσης, απόστασης και προσανατολισμού κ.λ.π).

Τα ευδιάκριτα κλινικά χαρακτηριστικά για τη διάγνωση της Οπτικής δυσλεξίας είναι:
Πηδήματα σειρών, παραλείψεις λέξεων γραμμάτων , οπτικές παραλεξίες ( σημασιολογική παραποίηση λέξεων), αναστροφή γραμμάτων, 6-9, ε-3, παράλειψη άρθρων, σύντμηση λέξεων, δυσανάγνωστη γραφή, καταληκτικά λάθη, έλλειψη δομημένου λόγου, παράλειψη τόνων, χρήση κεφαλαίων γραμμάτων ανάμεσα σε μικρά γράμματα, καθρεπτική γραφή, έλλειψη σημείων στίξης και λάθη ιστορικής ορθογραφίας.

Για τη δυσλεξία της Ημιδιαφοράς είναι:

Αγνόηση λέξεων δεξιά ή αριστερά της σελίδας, ορθογραφικά λάθη, τρεμουλιαστή γραφή, αγνόηση των τελευταίων συλλαβών ή παραποίηση αυτών κατά την ανάγνωση και γραφή ορθογραφία.

Για την Δυσμετρική Δυσλεξία είναι:

Δυσκολίες κατεύθυνσης, απόστασης των λέξεων, των συλλαβών, των γραμμάτων, έλλειψη προσανατολισμού στο χώρο ( γράμματα που χορεύουν πάνω κάτω στη γραμμή), καθρεπτική γραφή ( ατροπ πορτα), χαρακτηριστικό το ς στο τέλος των λέξεων και σύνδεση των λέξεων (της χώραστου)

Το πρώτο βήμα, λοιπόν, του εκπαιδευτικού και του γονέα είναι να γίνει η διάγνωση. Είναι αποφασιστικής σημασίας η έγκαιρη και έγκυρη αξιολόγηση και διάγνωση αυτών των διαταραχών από εξειδικευμένο επιστήμονα στο χώρο της Νευροψυχολογίας, διότι με αυτόν τον τρόπο οι προοπτικές αποκατάστασης και βελτίωσης είναι καλύτερες. Η επαφή με τον ειδικό θα βοηθήσει τα παιδιά στην πλήρη αποκατάσταση της διαταραχής και θα τα οπλίσει με δύναμη για να αντιμετωπίσουν τη σχολική πραγματικότητα και το περιβάλλον μέσα στο οποίο ζουν κινούνται και αναπτύσσονται.
Dr. Μήτσιου Γλυκερία Σχολικός Σύμβουλος 1ης Π.Ε.ν.Λάρισας, Διδάκτωρ Νευροψυχολογίας των Μαθησιακών Δυσκολιών-Διαταραχών Γραφής του Τμήματος Ειδικής Αγωγής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.

Πηγή: Δρ Μήτσιου Γλυκερία Σχολικός Σύμβουλος 1ης Π.Ε. ν. Λάρισας
Διδάκτωρ Νευροψυχολογίας Μαθησιακών Δυσκολιών Διαταραχών Γραφής Πανεπ. Θεσσαλίας
(Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Ημερήσιος Κήρυκας 19-5-2004)