Του Αποστολου Λακασα
Μαθητής που τρέχει! Μήπως δεν ισχύει για όλα τα παιδιά, σε κάθε πόλη της
Ελλάδας; Ναι, αλλά στην Αθήνα η κατάσταση είναι πολύ πιο δύσκολη. Σε μια πόλη
που και η ίδια «τρέχει» με αγχώδεις ρυθμούς, σε μια πόλη με λίγους ελεύθερους
χώρους, η ζωή του μαθητή στο νηπιαγωγείο, το δημοτικό, το γυμνάσιο και το λύκειο
είναι πολύ πιο διαφορετική από αυτή του συνομήλικού του σε κάποιο προάστιο ή σε
άλλη πόλη της χώρας. Η έρευνα του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών που έγινε
με επιστημονικούς υπευθύνους τις ερευνήτριες κ. Γίτσα Κοτταρίδη και κ. Ελένη
Βαλάσση-Αδάμ το σχολικό έτος 2005-2006 σε 19.231 μαθητές και τους εκπαιδευτικούς
102 σχολικών μονάδων στο Δήμο Αθηναίων, και την οποία παρουσιάζει σήμερα η «Κ»,
έδειξε ότι οι Αθηναίοι μαθητές είναι παιδιά μιας πόλης όπως την έφτιαξαν
μεγάλοι. Λίγοι έχουν πρόσβαση σε γήπεδο στο σχολείο ή στη γειτονιά. Τα σχολεία
έχουν βελτιωθεί, όμως εξακολουθούν να υπάρχουν ελλείψεις. Ενδεικτικό είναι ότι
το 80% των μαθητών παραπονείται για το θόρυβο. Βέβαια, οι περισσότεροι έχουν
αποδεχθεί το ρόλο τους και δεν
δυστροπούν για τα μαθήματά τους. Το 84% των
μαθητών δημοτικού και το 76% γυμνασίου και λυκείου δήλωσαν ότι έχουν φίλους
αλλοδαπούς, ενώ και η πλειονότητα των εκπαιδευτικών ανέφερε ότι η παρουσία των
αλλοδαπών δεν επηρεάζει το επίπεδο της τάξης. Από την άλλη, ο ελεύθερος χρόνος
είναι λίγος. Το 70% των μαθητών και των δύο βαθμίδων δήλωσαν ότι κάθε ημέρα
έχουν από μισή έως λίγες ώρες για χαλάρωση. Ελεύθερος χρόνος που κρίνεται
ανεπαρκής για αυτές τις ηλικίες. Ταυτόχρονα, στην Αθήνα οι κίνδυνοι ελλοχεύουν.
Τέσσερα στα δέκα παιδιά δήλωσαν ότι φοβούνται να κυκλοφορήσουν μόνα τα βράδια,
ενώ ένα στα δέκα δήλωσε ότι έχει αντιληφθεί κάποιον να τα πλησιάζει για να του
δώσει ναρκωτικά. «Ο δήμος οφείλει να αντιμετωπίζει τα ζητήματα υποδομών,
ελεύθερων χώρων και συντήρησης των σχολείων με ταχύτατο τρόπο. Αλλά δεν είναι
μόνο αυτό. Πολλά παιδιά έχουν προβλήματα. Και εκεί είναι σημαντική η παρέμβασή
μας για τη στήριξη μαθητών και γονιών», λέει στην «Κ», η αντιδήμαρχος Αθηναίων,
υπεύθυνη του τομέα Σχολικής Μέριμνας κ. Ηρα Ράλλη-Βαλσαμάκη.
Κακή διατροφή και... τσιγαράκι
Το σχολείο δεν «τα χαλάει», το αντίθετο μάλιστα. Τα μαθήματα είναι μια χαρά.
Αλλωστε έχουν τους φίλους τους, από τη γειτονιά και από το σχολείο. Σπίτι -
σχολείο, σχολείο - σπίτι! Είναι η συνήθης διαδρομή, με μικρές «εξόδους» σε
φροντιστήρια για ξένες γλώσσες και μαθήματα. Βέβαια, ξεκλέβουν χρόνο για
διασκέδαση. Οι πιο τυχεροί μπορούν να
πεταχτούν σε κάποιο ελεύθερο χώρο στη
γειτονιά ή το σχολείο ή ακόμη και στο γυμναστήριο. Αρκετοί ξεχνούν την υγιεινή
διατροφή, αφού σπάνια πλησιάζουν τα φρούτα, και ξεχνούν το γάλα παρά τις
νουθεσίες. Οι μεγαλύτεροι μάλιστα κάποιες φορές το
τσούζουν με σφηνάκια, μπίρα
ή κρασί. Απαραίτητος σύντροφος το κινητό τηλέφωνο ενώ πολλοί σερφάρουν στον
ηλεκτρονικό τους υπολογιστή. Δεν λείπουν και οι κίνδυνοι. Ουκ ολίγοι ήδη από τα
μαθητικά χρόνια καπνίζουν ενώ κάποιοι αντιμετωπίζουν τη μάστιγα των ναρκωτικών.
Ποιος είναι, λοιπόν, ο μαθητής της μεγαλούπολής μας;
- Το 61,5% των μαθητών δημοτικού, το 41% του γυμνασίου και το 37% του
λυκείου/ ΤΕΕ δηλώνουν ευχαριστημένοι με το περιβάλλον του σχολείου τους. Μάλλον
όχι ή καθόλου ευχαριστημένοι δήλωσαν το 15% των μαθητών δημοτικού, το 24%
γυμνασίου και το 35,5% λυκείου.
- Το νιώθουν ή μήπως
ντράπηκαν να πουν την αλήθεια; Πάντως, το 81% των
πιτσιρικάδων του δημοτικού δήλωσαν πολύ ή αρκετά ευχαριστημένοι με τα μαθήματά
τους. Στον αντίποδα, τον ενθουσιασμό αυτό συμμερίζεται το 31% των μαθητών του
λυκείου.
- Οι διατροφικές τους συνήθειες μάλλον συνάδουν με τον σύγχρονο τρόπο ζωής.
Το 32% των παιδιών του λυκείου τρώνε σπάνια ή και ποτέ φρούτα, το 25% δεν πίνει
γάλα, το 40% πίνουν καφέ καθημερινά ή συχνά, μπίρα και κρασί κάπου κάπου ή συχνά
το 67%, σφηνάκια το 64% με την ίδια συχνότητα.
- Δεν μας ξενίζει πια! Αλλωστε, ποιος τα πληρώνει εάν όχι οι μεγάλοι; Το
91,5% των μαθητών λυκείου έχουν κινητό, το 88% του γυμνασίου, ενώ και για το 56%
των μαθητών δημοτικού το κινητό κρίνεται απαραίτητο.
- Ηλεκτρονικό υπολογιστή διαθέτει στο σπίτι το 91,5%, το 88% και το 56% των
μαθητών λυκείου, γυμνασίου και δημοτικού αντίστοιχα.
- Πρόσβαση σε γήπεδο έχει το 27,3% των παιδιών στο σχολείο, το 19,5% στη
γειτονιά, το 25,4% και στα δύο ενώ πολύ λιγότερα έχουν πρόσβαση σε γυμναστήριο ή
αθλητικό κέντρο το 15% στο σχολείο, 24% στη γειτονιά, 8% και στα δύο.
Και στα δυσάρεστα:
- Το 15,5% των μαθητών λυκείου δήλωσαν ότι καπνίζουν συστηματικά και κάπου-
κάπου το 14%. Το 10% δήλωσαν ότι έχουν δοκιμάσει ουσίες. Από τους μαθητές
γυμνασίου το 2,8% καπνίζει συστηματικά, το 6% κάπου κάπου, ενώ το 1,6% έχει
δοκιμάσει ουσίες.
- Παρότι υπάρχουν μαθητές με ψυχολογικά ή κοινωνικά προβλήματα, το σχολείο
λίγο τους βοηθά. Από τους 102 διευθυντές σχολείων πρόσβαση σε υπηρεσίες
ψυχολόγου είχαν μόλις 34 διευθυντές και από αυτούς 20 τις χρησιμοποίησαν.
Συνολικά 33 διευθυντές και 21 εκπαιδευτικοί, παρότι έκριναν ότι ήταν απαραίτητη
η συνδρομή ψυχολόγου σε περιπτώσεις μαθητών, δεν είχαν πρόσβαση.
- Αντίστοιχα, από τους 102 διευθυντές πρόσβαση σε κοινωνικό λειτουργό έχουν
οι 42 και οι 14 τον αξιοποίησαν. Αντίθετα, 21 διευθυντές και 12 εκπαιδευτικοί
δεν είχαν πρόσβαση σε κοινωνικό λειτουργό παρότι χρειάστηκαν τις υπηρεσίες του
για κάποιο μαθητή.
Ομαλή η ένταξη παιδιών από άλλες χώρες
Οι αλλοδαποί μαθητές έχουν ενταχθεί στα αθηναϊκά σχολεία, καθώς μόνο το 17%
δήλωσε προβλήματα ένταξης. Ίσως βέβαια λόγω γλώσσας, όπως λένε οι εκπαιδευτικοί,
όμως οι συμμαθητές τους φροντίζουν να τους
αγκαλιάσουν. Το 76% των μαθητών
γυμνασίου και λυκείου δήλωσαν ότι έχουν φίλους άλλης εθνικότητας και το 84% των
μαθητών δημοτικού. Από όσους απάντησαν ότι δεν έχουν φίλους, το 65% είπαν ότι
«δεν έτυχε», το 23% «δεν ταιριάζουμε», το 6% ότι «δεν θέλουν να κάνουν παρέα
μαζί μου» και το 5%-6% ότι δεν θέλουν οι γονείς τους. Τρεις στους δέκα μαθητές
(30,7%) των σχολείων της Αθήνας στην πρωτοβάθμια και τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση
είναι αλλοδαποί, σύμφωνα με τα στοιχεία των διευθυντών των σχολείων. Η αναλογία
των αλλοδαπών μαθητών κυμαίνεται από 5,4% έως και 83,74% ανά σχολείο. Ποιοι
είναι όμως «αλλοδαποί μαθητές»; Είτε έχουν γεννηθεί εκτός Ελλάδας, είτε ο ένας ή
και οι δύο γονείς έχουν γεννηθεί εκτός Ελλάδος. Με αυτά τα κριτήρια οι
ερευνητές, όπως αναφέρουν οι ίδιοι, έδωσαν τον χαρακτηρισμό «αλλοδαπός» (πιθανόν
και σε Ελληνες του εξωτερικού ή σε παιδιά Ελλήνων που έχουν μητέρα π.χ.
δυτικοευρωπαία) με το σκεπτικό ότι άσχετα προς τους διοικητικούς/ νομικούς
ορισμούς, η ύπαρξη ενός και μόνο από τα παραπάνω κριτήρια επιδρά στη διαμόρφωση
πολιτισμικής ταυτότητας και στην εξέλιξη της γλώσσας των παιδιών.
Πάντως, η πλειονότητα των εκπαιδευτικών (58%) πιστεύει ότι η παρουσία των
αλλοδαπών δεν επηρεάζει το επίπεδο της τάξης. Ομως, περισσότεροι είναι εκείνοι
(28%) που εκτιμούν ότι το επηρεάζει αρνητικά από όσους (14%) κρίνουν ότι οι
αλλοδαποί έχουν αρνητική επίπτωση στο επίπεδο της τάξης.
Στοιχείο σοβαρό είναι το ότι το 40% των εκπαιδευτικών δήλωσαν ότι δεν έχουν
τις γνώσεις για να βοηθήσουν τα παιδιά, ελληνόπουλα και αλλοδαπά, στη διαμόρφωση
πολυπολιτισμικής κουλτούρας.
«Μάς έχουν πλησιάσει για ναρκωτικά»
Θύματα κοροϊδίας ή και ύβρεων έχουν πέσει οι περισσότεροι μαθητές της Αθήνας από
το δημοτικό έως και το λύκειο και τα ΤΕΕ. Από την άλλη, ανησυχία προκαλεί το
γεγονός ότι το ένα στα δέκα παιδιά δήλωσε ότι έχει αντιληφθεί κάποιον να τα
πλησιάζει για να του δώσει ναρκωτικά. Βέβαια, τα περισσότερα παιδιά δήλωσαν ότι
έπεσαν θύμα κάποιας παραβατικής πράξης και λιγότερα ότι διέπραξαν κάτι
αντίστοιχο. Το 46,8% των παιδιών δήλωσε ότι κάποιος συμμαθητής τα έβρισε ή τα
κορόιδεψε.
Κοροϊδίες
Περισσότερο παραπονούμενοι είναι οι μαθητές των δημοτικών (το 55,2% απάντησε
καταφατικά). Από την άλλη, το 22% των μαθητών παραδέχθηκε ότι έχει κοροϊδέψει ή
βρίσει συμμαθητές του. Ενα στα τέσσερα παιδιά (25,5%) δήλωσαν ότι τα έχουν
χτυπήσει, με το μεγαλύτερο ποσοστό πάλι για τους μαθητές του δημοτικού (37,4%).
Πολύ λιγότεροι βέβαια (12,3%) από όλους τους μαθητές παραδέχθηκαν ότι χτύπησαν
κάποιο παιδί, όμως είναι εντυπωσιακό ότι το 84% των μαθητών απάντησαν ότι έχουν
δει παιδιά να χτυπούν κάποιο άλλο στο σχολείο, τη γειτονιά ή αλλού.
Το 18% των μαθητών δήλωσε ότι έχουν κατηγορηθεί είτε στους δασκάλους ή στους
καθηγητές τους είτε στους συμμαθητές τους. Με το παράπονο ότι τα αποφεύγουν οι
συμμαθητές τους ζουν μέσα στο σχολείο το 16,6% των παιδιών, χωρίς όμως να
εξηγούν το λόγο (π. χ. επειδή είναι καλοί μαθητές ή επειδή δεν συμμετέχουν στις
νεανικές «αταξίες» της παρέας). Πάντως, είναι χαρακτηριστικό ότι είναι σχεδόν το
ίδιο ποσοστό (16,3%) των μαθητών που παραδέχτηκαν ότι όντως αποφεύγουν κάποιους
συμμαθητές τους. Το 14,5% των μαθητών δήλωσαν ότι τους έχουν καταστρέψει τα
αντικείμενά τους, ενώ το 14,2% ανέφεραν ότι απειλήθηκαν από συμμαθητή τους (το
4,8% των μαθητών παραδέχθηκε ότι απείλησε συμμαθητή του). Το 20,3% απάντησαν ότι
αντιλήφθηκαν κάποιον να τα πλησιάζει με πρόθεση να τα ενοχλήσει σεξουαλικά.
Παράπονα από νηπιαγωγούς για τη συντήρηση των κτιρίων
Τα περισσότερα νηπιαγωγεία έχουν αυλή, αλλά χωρίς εξοπλισμό για παιχνίδι που θα
«κέρδιζε» τους μπόμπιρες των 4 και 5 ετών. Οι τάξεις έχουν αρκετό θόρυβο, τα
κτίρια είναι κακοσυντηρημένα και παλιά. Οι χώροι υγιεινής χρήζουν βελτίωσης, ενώ
δεν είναι λίγες οι κεραίες κινητής τηλεφωνίας κοντά στο σχολείο. Πρόβλημα είναι
ότι δεν υπάρχουν οι απαραίτητες υποδομές για τα παιδιά με κινητικά προβλήματα.
Αυτά είναι ορισμένα από τα βασικά συμπεράσματα της έρευνας που έκανε για τα
νηπιαγωγεία τη σχολική χρονιά 2005 - 2006 το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών,
με επιστημονική υπεύθυνο την κοινωνιολόγο κ. Γίτσα Κοτταρίδη και υπεύθυνη για
την έρευνα στα νηπιαγωγεία την κ. Μαρία Μαλικιώση-Λοΐζου. Η έρευνα στην οποία
συμμετείχαν νηπιαγωγοί από σχολεία της Αθήνας έδειξε:
- Τα περισσότερα νηπιαγωγεία (84,65%) συστεγάζονται με άλλα σχολεία. Οι επτά
στους δέκα νηπιαγωγούς (71,1%) δεν είναι ικανοποιημένοι από την συντήρηση του
σχολείου και κυρίως παραπονιούνται για την παλαιότητά του.
- Στα περισσότερα νηπιαγωγεία (63,3%) οι εξωτερικοί χώροι είναι επαρκείς για
παιχνίδι. Το 83,3% των νηπιαγωγών θεωρεί ότι οι εγκαταστάσεις και η ποικιλία των
παιχνιδιών στον εξωτερικό χώρο είναι ανεπαρκείς. Δεν έχουν κούνιες (83,3%),
τραμπάλες (76,7%), τσουλήθρες (73,3%), αμμοδόχους (93,3%), χώρο για κηπουρική
(83,3%). Οι εσωτερικοί χώροι κρίθηκαν επαρκείς. Υπάρχoυν γωνιές κουκλόσπιτου
(96,7%), μουσικής και κίνησης (70%), μεταμφίεσης (93,3%), εικαστικών (73,3%),
βιβλιοθήκης (96,7%).
- Οι χώροι υγιεινής είναι επαρκείς σχεδόν στις μισές περιπτώσεις (58,6%),
αλλά η κατάσταση των τουαλετών κρίνεται ικανοποιητική στα περισσότερα
νηπιαγωγεία (77,05%). Επίσης, η καθαριότητα στο περιβάλλον του σχολείου κρίνεται
ικανοποιητική (85,5%).
- Ζεστά είναι τα περισσότερα κτίρια που στεγάζουν νηπιαγωγεία. Οι
εκπαιδευτικοί λένε ότι η θερμοκρασία είναι ικανοποιητική τους χειμερινούς μήνες
(62,85%), αλλά παραπονιούνται για ζέστη τις ημέρες με καλοκαιρία (64,7%).
-Τέσσερα στα δέκα νηπιαγωγεία (57,6%) γειτνιάζουν με δρόμο ταχείας
κυκλοφορίας. Η είσοδός τους ελέγχεται επαρκώς στις περισσότερες περιπτώσεις
(72,4%), ενώ υπάρχουν σήματα έξω από τις περισσότερες σχολικές μονάδες (63,5%),
όχι όμως και σχολικός τροχονόμος (51,05%).
-Δεν είναι αμελητέο το ποσοστό (18,7%) των νηπιαγωγείων που βρίσκονται κοντά
σε κεραίες κινητής τηλεφωνίας και σε απόσταση μικρότερη από την ενδεδειγμένη με
βάση τις διεθνείς προδιαγραφές. Αυτό βέβαια δεν είναι καθησυχαστικό, από τη
στιγμή που το 57,6% των νηπιαγωγών απάντησε ότι δεν γνωρίζει εάν υπάρχουν
κεραίες κοντά στο νηπιαγωγείο.
«Ακόμα και οι γονείς φοβούνται να κυκλοφορούν τα βράδια»
Στη μεγαλούπολη που ζούμε, τα παιδιά μεγαλώνουν με ένα αίσθημα ανασφάλειας για
τη γειτονιά τους. Αυτό κυρίως εκδηλώνεται τα βράδια, καθώς τα τέσσερα στα δέκα
παιδιά (ακριβές ποσοστό 38,5%) δήλωσαν ότι φοβούνται να κυκλοφορήσουν μόνα τα
βράδια.
Φυσικό είναι να νιώθουν πιο ανασφαλή τα παιδιά του δημοτικού (47%), ενώ το
γεγονός ότι περισσότεροι μαθητές λυκείου ή Τεχνικών Επαγγελματικών
Εκπαιδευτηρίων (30,3%) από ό,τι γυμνασίου (26,3%) απάντησαν ότι φοβούνται να
κυκλοφορήσουν μόνοι τα βράδια εξηγείται από το ότι πλέον οι μεγαλύτερες ηλικίες
γνωρίζουν καλύτερα τους κινδύνους που διατρέχουν.
Θα
δυστροπούσαν
Μάλιστα, το 15% του συνόλου των παιδιών παραδέχθηκε ότι ακόμη και οι γονείς
τους φοβούνται να κυκλοφορούν μόνοι βράδυ στη γειτονιά.
Ομως, τελικά εάν τους πρότειναν οι γονείς τους να μετακομίσουν σε άλλη
γειτονιά θα
δυστροπούσαν. Το 82,6% των μαθητών δημοτικού, το 84,6% του
γυμνασίου και το 79,6% του λυκείου ή ΤΕΕ δηλώνουν ότι θα στενοχωριούνταν εάν
άλλαζαν γειτονιά.
Σίγουρα ένας λόγος είναι ότι οι περισσότεροι (86,7%) έχουν φίλους στη
γειτονιά τους. Ισως πάλι να είναι και η
συνήθεια.
Και αυτό διότι το 50% των μαθητών δήλωσε ότι «μένω από πάντα στην ίδια
γειτονιά», το 42% πάνω από ένα χρόνο, ενώ «καινούργιοι» είναι οι υπόλοιποι.
Οσον αφορά το ερώτημα για το είδος του σπιτιού τους, η απάντηση είναι η
αναμενόμενη: το 92% των μαθητών μένει σε πολυκατοικία, αφού πλέον η γιγάντωση
της Αθήνας αφήνει πολύ λίγα περιθώρια σε μονοκατοικίες ή διώροφα να σπάσουν τη
μονοτονία της πρωτεύουσας.
Η βοήθεια των ψυχολόγων σε όσα έχουν προβλήματα
Στον τομέα της συνδρομής των παιδιών στα προβλήματα που αντιμετωπίζουν, και τα
οποία πολλές φορές μένουν στο σκοτάδι, αλλά και στην αμεσότερη αντιμετώπιση των
όποιων προβλημάτων συντήρησης δίνει βάρος η αρμόδια αντιδήμαρχος για την Σχολική
Μέριμνα κ. Ηρα Ράλλη - Βαλσαμάκη. Ειδικότερα, όπως ανέφερε στην «Κ», ερωτηθείσα
για τα αποτελέσματα της έρευνας εν όψει και των δημοτικών εκλογών,
δρομολογείται η στελέχωση καθενός από τα επτά δημοτικά διαμερίσματα με υπηρεσία
με ψυχολόγους και κοινωνικούς λειτουργούς. «Δυστυχώς υπάρχουν πολλά προβλήματα
σε παιδιά, και κυρίως σε μαθητές με χωρισμένους ή ανέργους γονείς. Επίσης,
υπάρχουν παιδιά με μαθησιακά προβλήματα, για την αντιμετώπιση των οποίων οι
εκπαιδευτικοί έχουν την ανάγκη ενός ειδικού επιστήμονα», αναφέρει η κ. Ράλλη -
Βαλσαμάκη.
Βέβαια, ο δήμος με τα συνολικά 478 σχολεία στα περίπου 200 σχολικά
συγκροτήματα δέχεται ουκ ολίγες κλήσεις για τη συντήρηση των κτιρίων. «Θα πρέπει
να υπάρχει ένα συνεργείο με τις απαραίτητες ειδικότητες τεχνικών σε κάθε
δημοτικό διαμέρισμα, για άμεση ανταπόκριση στα μικροπροβλήματα που
παρουσιάζονται», λέει η αντιδήμαρχος. Το πρόβλημα είναι ήδη γνωστό, καθώς οι
εκπαιδευτικοί πολλές φορές παραπονιούνται για αργοπορία των συνεργείων των
δήμου. Αυτό κατά κύριο λόγο αποδίδεται στην πολυδιάσπαση των Διευθύνσεων του
δήμου (Μελετών, Κατασκευών, Συντήρησης) με αποτέλεσμα... όπου λαλούν πολλοί...
ΑΡΘΡΑ ΚΑΘΗΓΗΤΩΝ Φ.Α.
