η διαδρομή σου: www.fa3.gr ΑΡΧΙΚΗ ΣΕΛΙΔΑ ΦΥΣΙΚΗ ΑΓΩΓΗ

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ

 (πηγή: Γ. Μπούμπας, πρώην Σχ.Σύμβουλος Φ.Α. Γ΄Αθήνας κ΄Δυτ. Αττικής, έως το 2002)

Βασική προϋπόθεση για την επιτυχία των στόχων στη Φ.Α είναι ο σωστός και έγκαιρος προγραμματισμός του μαθήματος, αυτός που γίνεται για ολόκληρη τη σχολική χρονιά, για διδακτικές περιόδους, για μια εβδομάδα ή το μάθημα μιας ημέρας.
 Ένας παρόμοιος προγραμματισμός οδηγεί στο σωστό καταμερισμό και τον έλεγχο του έργου της σχολικής περιόδου, αποτελεί δε τη βάση για τον προγραμματισμό της επόμενης χρονιάς και εξασφαλίζει την πρόοδο και την ορθή αξιολόγηση των μαθητών και του παιδαγωγικού μας έργου.
 Ο ακριβής προσανατολισμός του πρέπει να είναι σαφέστατα αθλητικός. Με τις αθλητικές δραστηριότητες επιτυγχάνονται ταυτόχρονα όλοι οι σκοποί που επιδιώκονται με την εφαρμογή και διδασκαλία της φυσικής αγωγής διότι οι μαθητές γυμνάζονται έντονα και πολύπλευρα (βιοκινητικός σκοπός), ψυχαγωγούνται διαπλάθωντας ισχυρό και ηθικό χαρακτήρα (ψυχοπαιδαγωγικός σκοπός) κοινωνικοποιούνται (κοινωνικός σκοπός) και αποκτούν την καλή συνήθεια για μια διαρκή αυτοαγωγή (βιωματικός σκοπός).
Ο αθλητισμός δεν αποτελεί μόνο τελικό σκοπό και πολύτιμο μέσο κάθε λογικής Φυσικής Αγωγής, αλλά αποτελεί ένα ισχυρότατο κοινωνικό φαινόμενο, που επηρεάζει βαθύτατα και πολύπλευρα την κοινωνική και εθνική μας ζωή.
Η κινητική ύλη του αναλυτικού προγράμματος (διδακτέα) είναι βασική και υποχρεωτική και μπορεί να διδαχθεί αυτούσια ή προσαρμοσμένη ανάλογα, σε όλα τα Σχολεία της χώρας. Στην περίπτωση που δεν υπάρχουν όλες οι εγκαταστάσεις που απαιτούνται για μια ιδανική και πλήρη διδασκαλία μιας αθλητικής δραστηριότητας, μπορεί να διδάσκονται από τη δραστηριότητα αυτή τα στοιχεία εκείνα της τεχνικής που είναι δυνατό να διδαχθούν. Αν π.χ. το σχολείο δεν διαθέτει κανονικό γήπεδο ποδοσφαίρου, αυτός δεν είναι λόγος να μη διδαχθούν οι μαθητές τα βασικά στοιχεία που συνθέτουν την τεχνική του ποδοσφαίρου (πάσα, σταμάτημα, τρίπλα, σουτ, αράουτ, κ.λ.π.) για την διδασκαλία και εφαρμογή (πρακτική) των οποίων αρκεί το γήπεδο του μπάσκετ ή ακόμα μικρότερος ελεύθερος χώρος. Και οι τέσσερις αθλοπαιδιές μπορούν να διδαχθούν όταν υπάρχει ένα γήπεδο μπάσκετ. 
Εκτός από τη βασική - υποχρεωτική ύλη του αναλυτικού προγράμματος, που περιλαμβάνεται στο μπλε βιβλίο του καθηγητή του παιδαγωγικού ινστιτούτου που βρίσκεται στα σχολεία σας και σας παρακαλώ να το προμηθευτείτε από τον Δ/ντή σας και να εφαρμόζετε την διδακτέα ύλη κατά τάξεις και τρίμηνα, μπορεί ο ΚΦΑ να διδάξει και οποιοδήποτε άλλο άθλημα ή δραστηριότητα κατά την κρίση του όταν:
Oι υλικές προϋποθέσεις και συνθήκες το επιτρέπουν (όταν υπάρχει κολυμβητήριο ή γήπεδο τένις, μπορεί να διδαχθεί αντίστοιχα κολύμβηση ή τένις)
O ΚΦΑ έχει εξειδικευμένες γνώσεις σ' ορισμένα αθλήματα (πάλη, άρση βαρών, ενόργανη καλλιτεχνική γυμναστική κ.λ.π.)
Oι μαθητές το ζητούν
Oι κοινωνικές συνθήκες (παράδοση περιοχής) το ευνοούν και πολλές φορές το επιβάλλουν.
 
Προγραμματισμός ή σχεδιασμός στο μάθημα της Φ.Α. είναι ο καθορισμός από πριν:
1.  Των κινητικών μέσων (δραστηριοτήτων) που πρέπει να χρησιμοποιηθούν για την επίτευξη των σκοπών του μαθήματος.
2.  Των μεθόδων διδασκαλίας, όπως αριθμός επαναλήψεων, ένταση προσπαθειών, οργάνωση τάξης, σχηματισμών έργου κ.λ.π. και
3.  Των υλικών μέσων που θα χρησιμοποιηθούν.

Ο προγραμματισμός εκτείνεται:

• Στα τρία (3) χρόνια φοίτησης Γυμνασίου ή Λυκείου (μακροχρόνιος)

• Σε ένα χρόνο φοίτησης (ετήσιος)

• Σε ένα τρίμηνο (τριμηνιαίος)

• Σε ένα μάθημα (ημερήσιος)

 
Ο Καθηγητής Φυσικής Αγωγής οφείλει να προγραμματίζει την διδασκαλία του κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες.
Η επιτυχία της εφαρμογής του προγραμματισμού εξαρτάται άμεσα από την κατάλληλη προετοιμασία του Κ.Φ.Α. Δηλαδή προγραμματισμός και εφαρμογή του σημαίνει προετοιμασία.
Η σημασία ενός σωστού προγραμματισμού (κατά τάξη) είναι καθοριστική για το αποτέλεσμα. Συγκεκριμένα με τον προγραμματισμό εξασφαλίζονται:
α) Η καλύτερη δυνατή εκμετάλλευση του χώρου, των εγκαταστάσεων, των αθλητικών οργάνων και του διατιθεμένου χρόνου (ιδιαίτερα όταν ασκούνται περισσότερα τμήματα).
β) Η ανώτερη ποιότητα παιδαγωγικού έργου
γ) Η δυνατότητα εφαρμογής της μεγαλύτερης δυνατής ποικιλίας δραστηριοτήτων (ανάλογα με την υλικοτεχνική υποδομή)
δ) Η ομαλή και ευχάριστη διεξαγωγή του μαθήματος
ε) Η επιστημονική και παιδαγωγική τελειοποίηση του καθηγητή Φ.Α. (συνεχής προβληματισμός και ανανέωση)
στ) Η άνοδος του κύρους του Κ.Φ.Α. στη συνείδηση των μαθητών και των συναδέλφων.
 
Από τα ανωτέρω συνάγεται ότι οι απρογραμμάτιστες ενέργειες του Κ.Φ.Α. όσο καταρτισμένος και αν είναι, αποβαίνουν αναποτελεσματικές (μόνο τυχαία αποτελέσματα μπορούν να υπάρξουν από εμπειρικό αυτοσχεδιασμό της στιγμής).
 
Οι μεταβλητοί παράγοντες που επηρεάζουν τον προγραμματισμό είναι:

α) οι φυσιολογικές ανάγκες των μαθητών. Έχει αποδειχθεί ότι οι σύγχρονοι μαθητές (όλων των βαθμίδων) έχουν τεράστιες ανάγκες (υστερούν) στην αερόβια ικανότητα και στην δύναμη. Αυτό σημαίνει ότι το πρόγραμμα πρέπει να περιλαμβάνει δραστηριότητες με τις οποίες ικανοποιούνται οι ανάγκες αυτές (π.χ. δρόμους διάρκειας με διαλείμματα, αθλοπαιδιές, ριπτικές και αλματικές δραστηριότητες, ασκήσεις αντίστασης με το βάρος του σώματος και στα όργανα).

β) οι ψυχαγωγικές ανάγκες των μαθητών είναι τεράστιες, εξ αιτίας της υπερφόρτωσης των σχολικών προγραμμάτων με θεωρητικά μαθήματα και τις γνωστές εξωσχολικές μαθησιακές ενασχολήσεις (φροντιστήρια κ.λ.π.) που διαταράσσουν την ψυχική ισορροπία των (ιδιαίτερα του Λυκείου). Γι' αυτό πρέπει να δίνεται, με τον προγραμματισμό, έμφαση στις ομαδικές αθλητικές δραστηριότητες (παιχνίδια και αθλοπαιδιές).

γ) οι κοινωνικές ανάγκες των μαθητών ομαδοποίησης και επικοινωνίας προϋποθέτουν την εφαρμογή ομαδικών μορφών φυσικού έργου όπως είναι τα παιχνίδια και οι αθλοπαιδιές, οι οποίες δημιουργούν θαυμάσιες συνθήκες για ομαδική ζωή και δράση, που τόσο έχουν ανάγκή οι σημερινοί μαθητές για την ομαλή τους ένταξη στο κοινωνικό σύνολο.

δ) Η υλικοτεχνική υποδομή και τα όργανα που διαθέτει το σχολείο καθώς επίσης οι ελεύθεροι χώροι και οι αθλητικές εγκαταστάσεις επηρεάζουν άμεσα και αποφασιστικά τον προγραμματισμό.

   Για ένα σωστό προγραμματισμό απαιτείται ένα ελάχιστο όριο υλικών μέσων. Παράλληλα όμως απαιτείται και η ανάλογη γνώση για την αποτελεσματικότερη αξιοποίηση του υλικού (οργάνωση τάξης, μέθοδος διδασκαλίας) καθώς και μέριμνα για την προστασία του υλικού. Ένα ελάχιστο όριο υλικών μέσων είναι:

• 1.  Ελεύθερος χώρος μήκους 30-40μ. (για δρομικές δραστηριότητες).

• 2.  Δύο - τρία στρώματα γυμναστικής (για αλματικές δραστηριότητες).

• 3. Τρεις - τέσσερις ιατρικές μπάλες (μέντεσιν - μπώλ) για δυναμικές δραστηριότητες.

• 4.  Τρεις - τέσσερις μπάλες για κάθε αθλοπαιδιά (εκτός βόλλεϋ που χρειάζονται 10-12.

• 5.  Τρία - τέσσερα ελαστικά σχοινάκια άλματος.

• 6.  Διακριτικά δύο χρωμάτων (20+20)

ε) Οι καιρικές συνθήκες. Τα κινητικά μέσα του προγράμματος επιλέγονται ανάλογα με την εποχή, το χειμώνα το πρόγραμμα πρέπει να περιλαμβάνει, κατά προτεραιότητα, λειτουργικές δραστηριότητες (μεγάλης κινητικότητας), ενώ κατά τις ζεστές ημέρες, δραστηριότητες ταχύτητας και δύναμης.
 
Ο μακροχρόνιος προγραμματισμός αφορά ολόκληρη την διάρκεια των σπουδών στο Γυμνάσιο ή στο Λύκειο (τριετής). Ο προγραμματισμός αυτός, πρέπει να είναι ένα ελαστικό διάγραμμα, που θα είναι δυνατό να τροποποιηθεί, στην πορεία της εφαρμογής του, ανάλογα με τις διαπιστώσεις του Κ.Φ.Α. και τους μεταβλητούς παράγοντες. 
Ο ετήσιος προγραμματισμός καθορίζει, ανά τρίμηνο, τόσο τους βασικούς σκοπούς, όσο και τις δραστηριότητες, που θα χρησιμοποιηθούν για την υλοποίηση των σκοπών αυτών. Επί πλέον καθορίζει και συγκεκριμένες δοκιμασίες (TESTS) που θα εφαρμοστούν, για την αξιολόγηση του επιπέδου των φυσικών ικανοτήτων και της αθλητικής τεχνικής των δραστηριοτήτων που θα διδαχθούν. (Όλα αυτά θα βοηθήσουν τον Κ.Φ.Α. όχι μόνο στον έλεγχο της πορείας του έργου του, αλλά επί πλέον στην αξιολόγηση των μαθητών του). 
Είναι απαραίτητο, στην αρχή του σχολικού έτους, αλλά και κάθε τριμήνου, να ανακοινώνεται στους μαθητές τόσο το περιεχόμενο του προγραμματισμού (δραστηριότητες, ασκήσεις κ.λ.π.) όσο και ο χρόνος, σε ώρες, που θα διατεθεί σε κάθε μιά δραστηριότητα ξεχωριστά. 
Η ανάπτυξη των φυσικών ικανοτήτων με αναλυτικές μεθόδους άσκησης μπορεί να γίνει είτε αφιερώνοντας λίγα λεπτά σε κάθε μάθημα, είτε δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση, οπότε ο χρόνος είναι μεγαλύτερος (κυκλική προπόνηση, ασκήσεις δύναμης, μέντεσιν - μπώλ κ.λ.π.) 
Οι ασκήσεις ευλυγισίας καλό είναι να συνδυάζονται με αυτές της δύναμης (για διάταση των μυών, που ενεργοποιούνται ιδιαίτερα) και όχι να γίνονται ως αυτοσκοπός. Δεν πρέπει να αφιερώνεται ιδιαίτερο μάθημα σ' αυτές, αλλά λίγος χρόνος και συχνά. 
Είναι προτιμότερο να μην αφιερώνεται ολόκληρος ο χρόνος του μαθήματος σε μία δραστηριότητα και μόνο. Στην ίδια ώρα πρέπει να επιδιώκεται και η ανάπτυξη μίας τουλάχιστον φυσικής ικανότητας, ενώ ο περισσότερος χρόνος να αφιερώνεται στην αθλητική δραστηριότητα του προγράμματος. 
Ο ημερήσιος προγραμματισμός αναφέρεται στον κύριο και στους επί μέρους σκοπούς της διδακτικής ώρας, στα κινητικά μέσα που χρησιμοποιούνται, στην μεθοδολογία (οργάνωση τάξης, ένταση προσπαθειών κ.λ.π.) και στα υλικά μέσα και όργανα, που θα χρησιμοποιηθούν.
Το σχέδιο του κάθε μαθήματος πρέπει να γίνεται, για κάθε τμήμα ξεχωριστά, από την προηγούμενη ημέρα και να υπάρχει πάντα μία εναλλακτική λύση, σε περίπτωση δυσμενών καιρικών συνθηκών.
 
Όταν δεν υπάρχει άλλη διέξοδος, εκτός από εκείνη της αίθουσας, ο Κ.Φ.Α εκμεταλλεύεται την ευκαιρία να περάσει στους μαθητές μηνύματα σχετικά με την αθλητική διαπαιδαγώγηση, την αναγκαιότητα της άσκησης στη ζωή, τον υγιεινό τρόπο ζωής, τον τρόπο ανάπτυξης των φυσικών ικανοτήτων, την ανάλυση βασικών κανονισμών των αθλοπαιδιών, την διοργάνωση αγώνων κ.λ.π.
 
Η αρχική σύνταξη, είναι βασική προϋπόθεση για ένα επιτυχημένο, από κάθε άποψη μάθημα. Χωρίς αυτή στο μάθημα δεν δημιουργείται το κατάλληλο εκπαιδευτικό κλίμα από την αρχή και με τον καιρό αυτό υποβαθμίζεται σε μία ανεύθυνη και άσκοπη απασχόληση που ελάχιστα διαφέρει από το .... διάλειμμα. Θυσιάζοντας 5 λεπτά κερδίζουμε τα υπόλοιπα 40.

Δεν είναι ωφέλιμο, από παιδαγωγική άποψη να αφιερώνεται ολόκληρος ο χρόνος του μαθήματος για την ανάπτυξη των φυσικών ικανοτήτων των μαθητών με αναλυτικές (προπονητικές) μεθόδους άσκησης.
Το πολύ ο μισός χρόνος αρκεί και αυτό όχι περισσότερο από μιά φορά την εβδομάδα. Το υπόλοιπο του χρόνου να αφιερώνεται σε μιά αθλητική δραστηριότητα (αθλοπαιδιά ή κλασσικό αθλητισμό).

Όλα τα παραπάνω σχετικά με τον προγραμματισμό, δεν πρέπει να δεσμεύουν ή να "φυλακίζουν" τον Κ.Φ.Α. μέσα σε δογματικούς τρόπους παιδαγωγικής δράσης. Αυτός ο ίδιος θα κρίνει, δοκιμάζοντας, τι είναι αυτό που προάγει την παιδαγωγική του ενέργεια, δίνοντας καλύτερα αποτελέσματα προς όφελος των μαθητών του.